Urządzenia grzewcze z listy ZUM bez numeru EPREL. Branża ostrzega przed naruszeniem prawa UE

Lista Zielonych Urządzeń i Materiałów, która miała stanowić gwarancję jakości w programie Czyste Powietrze, obejmuje wiele urządzeń niewpisanych do obowiązkowej w całej Unii Europejskiej bazy EPREL. Eksperci ostrzegają, że taka sytuacja może stanowić naruszenie prawa unijnego przez Polskę, a beneficjenci programu mogą nieświadomie otrzymywać dopłaty do sprzętu, który w ogóle nie powinien znaleźć się w sprzedaży.

Z danych opublikowanych przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ–PIB) wynika, że ponad połowa urządzeń grzewczych znajdujących się na liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM) nie ma przypisanego numeru EPREL – unijnego numeru rejestracyjnego wymaganego dla produktów objętych etykietowaniem energetycznym. Wśród kotłów na biomasę odsetek ten sięga aż 75%, a w przypadku pomp ciepła – 30%.

Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej każde urządzenie wprowadzone do obrotu na terenie wspólnoty musi być zarejestrowane w bazie European Product Registry for Energy Labelling (EPREL). Brak wpisu oznacza, że produkt nie jest dopuszczony do sprzedaży i nie może być finansowany ze środków publicznych.

REKLAMA

Organizacje branżowe alarmują o naruszeniu prawa

Na problem zwróciły uwagę trzy największe polskie organizacje reprezentujące branżę pomp ciepła i urządzeń grzewczych: Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) oraz Związek Pracodawców AGD i HVAC APPLiA Polska. Wskazują one, że brak rejestracji w bazie EPREL stanowi naruszenie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2017/1369 w sprawie etykietowania energetycznego.

Według przedstawicieli branży finansowanie urządzeń bez wpisu do bazy EPREL oznacza wspieranie produktów, które formalnie nie powinny być wprowadzane do obrotu. Organizacje zwracają uwagę, że obowiązkiem instytucji publicznych jest zadbanie, aby wszystkie urządzenia umieszczone na liście ZUM spełniały wymogi unijnego prawa.

Opóźnienia i brak skutecznego nadzoru

PORT PC, SPIUG i APPLiA Polska już na początku 2025 r. apelowały do Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ), Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz IOŚ–PIB o weryfikację listy ZUM. Instytucje publiczne uznały jednak, że obowiązek rejestracji w EPREL spoczywa wyłącznie na producentach. Dopiero po przedstawieniu szczegółowej analizy prawnej w marcu 2025 r, zmieniły swoje stanowisko.

Zgodnie z aktualnym regulaminem wszystkie produkty z listy ZUM muszą uzyskać numer EPREL do 15 grudnia 2025 r., a wpis techniczny – do 10 listopada. Szerzej na ten temat w artykule: Niebawem mija ważny termin dla producentów urządzeń grzewczych.

Organizacje branżowe wskazują jednak, że przepisy unijne nie dopuszczają uznaniowości w tej kwestii, dlatego produkty bez numeru EPREL po tym terminie nie powinny być dalej finansowane ani pozostawać na liście.

REKLAMA

Skala zjawiska i możliwe konsekwencje

Jak wynika z niedawno opublikowanych przez IOŚ–PIB danych, bez numeru EPREL w rejestrze ZUM znajduje się 2366 kotłów na biomasę oraz 802 pompy ciepła. Brak numeru w systemie nie zawsze oznacza brak rejestracji, jednak w praktyce – jak wskazują organizacje – często świadczy o tym, że produkt nie spełnia wymogów formalnych i nie powinien być sprzedawany.

Takie urządzenia wciąż mogą jednak otrzymywać dofinansowanie z programu Czyste Powietrze, co – zdaniem branży – stanowi naruszenie zasad wydatkowania środków unijnych. Może to również prowadzić do zakwestionowania kwalifikowalności wydatków w trakcie audytów projektów finansowanych z funduszy europejskich.

Apel o działania naprawcze

Organizacje PORT PC, SPIUG i APPLiA Polska zapowiedziały przekazanie raportu do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) oraz innych instytucji nadzorczych.

Domagają się one m.in.:

• natychmiastowego wstrzymania dopłat dla urządzeń bez numeru EPREL,
• publikacji listy takich urządzeń wraz z nazwami producentów,
• pełnej weryfikacji listy ZUM do końca 2025 roku,
• przeprowadzenia kontroli firm wprowadzających do obrotu produkty niezgodne z prawem UE.

Branża oczekuje także, że MKiŚ i NFOŚiGW przedstawią plan działań naprawczych oraz raport z weryfikacji listy ZUM jeszcze przed końcem bieżącego roku. Organizacje podkreślają, że przywrócenie wiarygodności listy ZUM i egzekwowanie obowiązku rejestracji w bazie EPREL są kluczowe dla zapewnienia uczciwej konkurencji i ochrony konsumentów na rynku unijnym.