Co dalej z powietrzem w Europie? Nowa propozycja KE
Komisja Europejska opublikowała propozycję aktualizacji przepisów określających limity zanieczyszczeń powietrza w UE. Obowiązującym do tej pory dokumentem jest dyrektywa w sprawie jakości powietrza atmosferycznego z 2008 roku. Aktualizacja przepisów ma na celu lepszą ochronę zdrowia publicznego poprzez uwzględnienie wyników najnowszych badań naukowych dotyczących zanieczyszczeń powietrza.
Opublikowana propozycja wprowadza szereg zmian w celu lepszej ochrony obywateli unijnych przed zanieczyszczeniami powietrza. Działania te są związane z jednym z flagowych elementów Europejskiego Zielonego Ładu, czyli projektem „Zero zanieczyszczeń”, którego celem jest zminimalizowanie ekspozycji na zanieczyszczenia powietrza, wód i gleb, a tym samym poprawa zdrowia mieszkańców.
Propozycja Komisji Europejskiej bierze pod uwagę opublikowane w 2021 roku wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczące maksymalnych rekomendowanych stężeń poszczególnych zanieczyszczeń – bardziej rygorystyczne niż w poprzednich rekomendacjach z 2005 roku. WHO podkreśla jednocześnie, że w rzeczywistości żaden poziom zanieczyszczenia powietrza nie może być uznany za bezpieczny za zdrowia człowieka.
Niespójne systemy monitorowania
– Obecne systemy monitorowania jakości powietrza w całej UE są niespójne i często brakuje nam informacji z najbardziej zanieczyszczonych miejsc. Potrzebujemy jednolitych zasad monitorowania, oceny i informowania o jakości powietrza w UE oraz zapewnienia, że państwa członkowskie wywiązują się ze swoich zobowiązań. W tym celu UE musi wydać jasne wytyczne dla stacji monitorowania jakości powietrza oraz znormalizować i zagęścić system ostrzegania o zanieczyszczeniu powietrza w całej UE – mówi dr Milka Sokolović, dyrektor generalna European Public Health Alliance (EPHA).
Zmiany w obowiązujących rekomendacjach i planowane zmiany unijnych przepisów związane są z rosnącą świadomością na temat szkodliwości zanieczyszczeń powietrza dla zdrowia. W ciągu ostatnich lat przeprowadzono wiele nowych badań, które łączą zanieczyszczenie powietrza nie tylko z chorobami układu oddechowego, sercowo-naczyniowego czy nowotworami, ale także z m.in. chorobą Alzheimera, cukrzycą oraz problemami z płodnością.
W całej UE szacuje się, że zanieczyszczenia powietrza generują koszty zdrowotne nawet do 940 mld euro rocznie, a mimo rosnącej świadomości i prób walki z tym problemem w Polsce każdego roku umiera przedwcześnie prawie 50 tys. osób z powodu oddychania szkodliwym powietrzem.
Ambitne normy jakości powietrza
– Niekorzystne efekty zanieczyszczeń powietrza obserwujemy przede wszystkim u dzieci z powodu niedojrzałości układu oddechowego i odpornościowego. Ponadto dzieci wdychają większą ilość pyłu zawieszonego (PM2,5; PM20) w przeliczeniu na powierzchnię ciała niż dorośli – podaje prof. Ewa Czarnobilska z Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w nawiązaniu do uruchomionej we wrześniu przez HEAL i Rodziców dla Klimatu kampanii „Zdrowie #DzieciPrzedeWszystkim”. Kampania ma zwrócić uwagę na szczególne ryzyko narażenia dzieci na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem.
Ambitne normy jakości powietrza w UE mogą ograniczyć przypadki zachorowalności, występowania i nasilenia chorób przewlekłych oraz przedwczesnych zgonów. Będą chroniły zwłaszcza najbardziej narażone grupy, w tym dzieci, osoby starsze, przewlekle chore, kobiety w ciąży oraz osoby w trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej.
– Aktualizacja zapisów dyrektywy do wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia pozwoli skuteczniej chronić zdrowie przed konsekwencjami oddychania zanieczyszczonym powietrzem oraz podnosić świadomość na temat jego szkodliwości – komentuje Weronika Michalak z HEAL Polska, organizacji analizującej wpływ czynników środowiskowych na zdrowie publiczne. – Niestety w Polsce zanieczyszczenie powietrza wciąż pozostaje ogromnym wyzwaniem, a wskutek kryzysu energetycznego przewidujemy bardzo wysokie stężenia smogu zanieczyszczeń najbliższej zimy. Niemniej jednak potrzebujemy ambitnych przepisów, których wymogi realnie wpłyną na obniżenie poziomów zanieczyszczeń oraz pozwolą ludziom lepiej chronić się przed ich konsekwencjami – dodaje.
To wciąż za mało
Europejskie środowiska związane z ochroną zdrowia podkreślają jednak, że aktualne wysiłki dotyczące ochrony powietrza nie są wystarczające oraz że propozycja Komisji wciąż jest zbyt mało ambitna. Oczekują ujednolicenia przepisów UE do rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia.
– Wszystkie krajowe stowarzyszenia medyczne w całej Europie mówią jednogłośnie: potrzebujemy lepszej jakości powietrza, a władze publiczne muszą ją zapewnić. Zanieczyszczenie powietrza powoduje setki tysięcy przedwczesnych zgonów w Europie każdego roku. Dlatego unijne normy jakości powietrza muszą zostać zaktualizowane najpóźniej do 2030 roku. Co więcej, europejscy lekarze uważają tę sprawę za tak pilną, że pełne dostosowanie do wytycznych WHO powinno nastąpić jeszcze szybciej, do 2025 roku – podkreśla dr Christiaan Keijzer, przewodniczący Stałego Komitetu Lekarzy Europejskich (CPME).
Po opublikowaniu wniosek zostanie przesłany do Parlamentu Europejskiego i Rady, gdzie po ustaleniu wspólnego stanowiska nastąpi etap dialogu pomiędzy Komisją, Parlamentem i Radą Europejską w celu ustalenia obowiązującego prawa. Gdy nowa dyrektywa zostanie opublikowana w Dzienniku Urzędowym, nastąpi jej transpozycja do przepisów państw członkowskich, a tym samym zacznie ona być skutecznie wdrażana.
Katarzyna Bielińska
katarzyna.bielinska@gramwzielone.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.
