Wyrok TK otwiera drogę do zwrotu opłat koncesyjnych dla wytwórców energii?
W dniu 7 sierpnia 2025 r. Trybunał Konstytucyjny wydał przełomowe orzeczenie w sprawie o sygn. akt SK 55/22. Rozstrzygnięcie to dotyczy konstytucyjności przepisów regulujących zasady obliczania opłat koncesyjnych nakładanych na przedsiębiorstwa energetyczne. Choć wyrok odnosi się bezpośrednio do nieobowiązującego już rozporządzenia z 1998 r., ma istotne znaczenie dla oceny charakteru prawnego tych opłat oraz standardów legislacyjnych wymaganych przy ich kształtowaniu.
Istota rozstrzygnięcia Trybunału
Trybunał Konstytucyjny uznał, że kluczowe przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 1998 r. naruszają art. 64 ust. 3 w związku z art. 217 Konstytucji RP.
Za niezgodne z Konstytucją uznano w szczególności uregulowanie w akcie podustawowym elementów konstrukcyjnych opłaty koncesyjnej, takich jak:
- podstawa jej obliczenia (mnożnik przychodu i współczynników),
- minimalna i maksymalna wysokość opłaty,
- zasady kumulowania opłat w przypadku kilku koncesji.
Trybunał Konstytucyjny wskazał, że tego rodzaju zagadnienia muszą wynikać z ustawy, a nie z rozporządzenia.
Argumentacja prawna: opłata koncesyjna jako danina publiczna
Sednem orzeczenia jest uznanie opłaty koncesyjnej za daninę publiczną. Zgodnie z art. 217 Konstytucji, elementy konstrukcyjne danin — w tym stawki, sposób ich ustalania oraz zasady poboru — muszą zostać określone w ustawie.
Delegacja ustawowa obowiązująca przed 2018 r. (art. 34 ust. 3 Prawa energetycznego) była zbyt szeroka i nie uprawniała Rady Ministrów do regulowania tak istotnych kwestii. Skoro opłata koncesyjna ingeruje w prawo własności przedsiębiorców, to określanie jej wysokości oraz sposobu obliczenia nie może być pozostawione organowi wykonawczemu.
Wpływ wyroku na obecny stan prawny
Wyrok SK 55/22 formalnie dotyczy regulacji historycznych i nie uchyla aktualnego rozporządzenia z 12 października 2021 r. Niemniej uzasadnienie orzeczenia rodzi wątpliwości także wobec obecnego modelu ustalania opłat, ponieważ aktualne rozporządzenie z 2021 r. nadal opiera mechanizm obliczania opłaty na przychodach i współczynnikach w sposób zbliżony do regulacji zakwestionowanej, określa ponadto sposób pobierania opłaty koncesyjnej oraz termin jej zapłaty.
W efekcie argumenty przedstawione przez Trybunał mogą być wykorzystane w postępowaniach kwestionujących legalność obecnego systemu naliczania opłat, zwłaszcza w zakresie, w którym szczegółowe parametry wynikają wyłącznie z przepisów rozporządzenia.
Podsumowanie – znaczenie wyroku dla przedsiębiorców
Orzeczenie TK może wywołać skutki praktyczne także wobec rozliczeń dokonanych na podstawie obowiązującego rozporządzenia. Wyraźne podkreślenie konieczności ustawowego uregulowania wszystkich elementów daniny tworzy argumentację, którą przedsiębiorcy mogą wykorzystywać w postępowaniach dotyczących opłat pobieranych w ostatnich latach.
W konsekwencji otwiera to drogę do występowania z żądaniami zwrotu opłaty koncesyjnej uiszczonej w latach 2020–2025, jeżeli jej naliczenie opierało się na rozwiązaniach analogicznych do tych, które TK uznał za niezgodne z Konstytucją w odniesieniu do wcześniejszego stanu prawnego.
Autorzy: Krzysztof Rutkowski i Monika Piórkowska-Marchewka, KDCP
***
W związku z powyższym firma CBE Polska wraz z kancelarią KDCP zaprasza na bezpłatny webinar „Zwrot opłaty koncesyjnej w związku z wyrokiem TK [SK 55/22]”, który odbędzie się w dniu 4 grudnia 2025 roku o godzinie 10:00. Podczas wydarzenia omówione zostaną skutki zapadłego wyroku, jego praktyczne znaczenie dla przedsiębiorców z sektora energetycznego oraz potencjał finansowy związany z dochodzeniem zwrotu nienależnie pobranych opłat.
Portal Gramwzielone.pl jest patronem medialnym wydarzenia.
