Duże zmiany w prawie energetycznym na Litwie. Najwięcej zyskają odbiorcy energii

Najnowsze zmiany w litewskim prawie energetycznym regulują sytuację konsumentów na zreformowanym rynku energii, a jednocześnie dostosowują go do wymogów dyrektyw unijnych.

Litewski sejm przyjął kolejne zmiany w przepisach dla sektora energetycznego. Nowe regulacje mają z jednej strony wzmocnić ochronę konsumentów, w tym zwłaszcza grup wrażliwych, a z drugiej zwiększyć elastyczność systemu elektroenergetycznego i stworzyć ramy do szybszego rozwoju OZE. Część z nich ma na celu dostosowanie prawa krajowego do wymogów dyrektywy EMD (Electricity Market Design) przyjętej w 2024 r. przez Parlament Europejski i Radę UE.

Gwarancje cen nie tylko dla odbiorców prywatnych

Z punktu widzenia konsumentów najważniejsze zmiany dotyczą większej przewidywalności kosztów energii elektrycznej dla wszystkich odbiorców uczestniczących w rynku energii. Do tej pory mechanizmem tym objęte były wyłącznie gospodarstwa domowe: dostawcy energii mieli obowiązek oferowania im umów na czas określony z zagwarantowanymi stałymi cenami energii elektrycznej na kolejnych 12 miesięcy trwania umowy. Teraz zobowiązanie to rozszerzono także na przedsiębiorców – od nowego roku również i oni mają otrzymać dostęp do ofert z 12-miesięczną gwarancję ceny, co według litewskiego Ministerstwa Energii ma ułatwić im planowanie wydatków i zabezpieczyć przed wahaniami cen energii.

REKLAMA

Większa ochrona odbiorców wrażliwych

Szczególną ochroną w nowych przepisach objęto odbiorców wrażliwych, a więc najbardziej narażonych na wahania cen energii (np. gospodarstwa domowe o mniejszych dochodach, osoby starsze, samotne lub niepełnosprawne, małe przedsiębiorstwa i organizacje społeczne). Od nowego roku, gdy zmiany prawne zaczną obowiązywać, otrzymają oni możliwość ubiegania się o wydłużenie okresy spłaty zadłużenia – do 12 miesięcy. Dostawca energii nie będzie mógł w tym czasie ograniczać im dostaw prądu ani zrywać umowy na dostawę energii.

Większa elastyczność sieci i warunków przyłączenia

W odniesieniu do systemu elektroenergetycznego jako całości nowe przepisy wdrażają szereg mechanizmów mających zwiększyć elastyczność sieci, tj. zapewnić jej lepszą adaptację do zmian w poborze i produkcji energii elektrycznej. Mechanizmy te pozwolą m.in. redukować zużycie w momentach szczytowego zapotrzebowania na prąd, agregować zapotrzebowanie przez grupowanie małych odbiorców i sterowanie ich zużyciem, a także na bieżąco monitorować zapotrzebowanie na elastyczność systemu, tak aby sieć działała stabilnie.

Bez zezwoleń na magazyny energii do 100 kW

Jednym z rozwiązań sprzyjających elastyczności jest także rezygnacja z konieczności uzyskania zezwoleń na instalację magazynów energii o mocy do 100 kW, o ile nie przesyłają one energii elektrycznej do sieci, a także wdrożenie elastycznego modelu podłączenia do sieci na obszarach o ograniczonej przepustowości. Do tej pory operator sieci mógł nie wyrazić zgody na przyłączenie do niej większej liczby instalacji w obszarach tzw. wąskich gardeł. Teraz będzie się musiał na to zgodzić, o ile podłączany inwestor wyrazi zgodę na czasowe ograniczenia mocy do momentu rozbudowy sieci.

REKLAMA

Natomiast na operatorów sieci nowe przepisy nakładają obowiązek częstszej aktualizacji map możliwości przyłączenia do sieci elektroenergetycznych, co ma się przełożyć na większą przejrzystość dostępnych warunków przyłączeniowych.

Komisja Europejska wzywa do uzupełnienia luk

Najnowsza nowelizacja przepisów stanowi m.in. odpowiedź na wezwanie Litwy do pełnej transpozycji przepisów unijnych wynikających z dyrektywy EMD uchwalonej w 2024 r. Dyrektywa EMD m.in. zakłada zmniejszenie zależności cen energii od paliw kopalnych, ułatwia inwestycje w OZE, wprowadza do obiegu prawnego mechanizmy stabilizacji cen dla nowych inwestycji – w tym kontrakty różnicowe (CfD) i umowy na zakup energii (PPA) – oraz mechanizmy zwiększające elastyczność sieci energetycznych (wsparcie dla budowy magazynów energii oraz agregacji OZE i prosumentów), a także przewiduje większą ochronę konsumentów, w tym odbiorców wrażliwych. Termin implementacji przepisów dyrektywy do prawa krajowego upłynął 17 stycznia 2025 r., jednak wiele krajów do tej pory jedynie częściowo zrealizowało to zobowiązanie.

Podobne wezwanie otrzymała także Polska, która w opinii Komisji Europejskiej nie wdrożyła jeszcze w pełni zapisów dyrektywy odnośnie możliwości pozyskiwania usług bilansowania sieci od agregatorów / DER-ów (tj. prosumentów i małych wytwórców energii), nie zapewniła DER-om dostępu do wszystkich rynków energii oraz nie wprowadziła ogólnokrajowego ramowego mechanizmu CfD ani PPA. Jeśli szybko nie uzupełnimy luk w przepisach, KE może wszcząć przeciw Polsce postępowanie w ramach procedury naruszeniowej.