Lokalne obszary bilansowania odpowiedzią na „niekontrolowany” rozwój OZE
Eksperci Polskich Sieci Elektroenergetycznych zaproponowali nowe zasady działalności podmiotów aktywnych na rynku energetyki rozproszonej, która w ich ocenie rozwija się w sposób niekontrolowany. Ich zdaniem konieczne jest ujednolicenie schematów działalności lokalnych społeczności energetycznych i zaangażowanie takich podmiotów w bilansowanie. W zamian mogłyby one liczyć na dodatkowe benefity – m.in. niższe koszty energii i dystrybucji.
Narodowe Centrum Analiz Energetycznych (NCAE), zrzeszające m.in. ekspertów Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE), przedstawiło raport „Rozwiązania dla energetyki lokalnej” z rekomendacjami m.in. dla społeczności energetycznych i wirtualnych prosumentów. Autorzy raportu podkreślają, że dobrze skalibrowana współpraca wytwórców energii z odbiorcami, którzy świadomie współtworzą lokalną społeczność energetyczną, pozwoli efektywniej zarządzać produkcją i zużyciem energii, wzmacniając bezpieczeństwo energetyczne. Nastąpiłoby to przede wszystkim w wymiarze lokalnym, a przy odpowiednim rozpowszechnieniu zaproponowanych rozwiązań – także w skali całego kraju.
W swoim raporcie NCAE przekonuje, że podmioty działające na rynku energetyki rozproszonej powinny ponosić coraz większą odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do odbiorców, przejmując tę odpowiedzialność od operatora systemu przesyłowego (OSP) i operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD). W raporcie podkreślono, że wymaga to przygotowania odpowiednich ram prawnych, ale także wprowadzenia systemu zachęt i wynagradzania uczestników rynku za odpowiedzialne działania bilansujące.
Nie chodzi o więcej OZE
Zdaniem autorów raportu generowanie zachęt do budowy jeszcze większej liczby odnawialnych źródeł energii nie jest długofalowo korzystne ani z punktu widzenia kosztowego (rosnące koszty obsługi rynku bilansującego oraz rosnące nakłady inwestycyjne), ani z uwagi na bezpieczeństwo systemu elektroenergetycznego.
„Konieczne jest odejście od koncepcji wspierania nieskoordynowanego rozwoju energetyki rozproszonej – i przekucie jej w koncepcję wspierania 'zaplanowanej’ energetyki lokalnej. 'Zdrowa’ energetyka lokalna jest oparta na modelach biznesowych, w których interesariusze, w tym wytwórcy, magazyny energii i odbiorcy, są wynagradzani za pełnioną funkcję, a funkcja ta jest wyceniona adekwatnie do jej wartości” – czytamy w raporcie NCAE.
Propozycją NCAE na powyższe wyzwania jest stworzenie społeczności wokół lokalnej generacji z OZE – w ramach tzw. lokalnych obszarów bilansowania (LOB), które wdrożą lokalne bilansowanie produkowanej w danym regionie energii, zapewniając niższe koszty energii i dystrybucji lokalnym odbiorcom.
Mianem lokalnego obszaru bilansowania (LOB) autorzy raportu określają uzgodniony z operatorem fragment sieci elektroenergetycznej, znajdujący się zwykle poniżej elementu krytycznego ograniczającego zdolność przyłączeniową źródeł wytwórczych, odbiorców lub magazynów energii. Elementem krytycznym mogą być części sieci elektroenergetycznej, takie jak np. transformatory WN/SN, SN/nn, rozdzielnie sieciowe, ciągi liniowe SN, obwody nn oraz inne elementy infrastruktury elektroenergetycznej.
Lokalne bilansowanie techniczne
Autorzy raportu przyjęli, że społeczności energetyczne działające w lokalnych obszarach bilansowania powinny realizować tzw. lokalne bilansowanie techniczne. Zostało ono zdefiniowane jako częściowe lub całkowite równoważenie produkowanej lokalnie energii z jej lokalnym zużyciem, zachodzące w określonym lokalnym obszarze bilansowania
Lokalne bilansowanie techniczne ma zachodzić zawsze w obszarze sieciowym zdefiniowanym przez jeden lub więcej elementów wrażliwych/krytycznych (np. poniżej danego elementu wrażliwego/krytycznego) i ma na celu zmniejszenie jego obciążenia, tak aby można było np. przyłączać kolejne podmioty do sieci w ramach lokalnego obszaru bilansowania.
Jak rozliczyć energię i dystrybucję?
Zdaniem NCAE w celu napędzenia rozwoju lokalnych obszarów bilansowania potrzebne jest stworzenie systemu benefitów finansowych, opartych na wycenie korzyści wynikających z funkcjonowania społeczności energetycznych w ramach LOB. Jakie powinny to być benefity? Eksperci NCAE proponują, aby energia wymieniana w ramach społeczności podlegała rozliczeniom wewnętrznym na podstawie umów pomiędzy członkami, a energia pobierana lub oddawana do KSE była rozliczna w formule net-billingu na bazie umowy ze spółką obrotu. Ta forma rozliczeń ma prowadzić do reakcji na cenowe sygnały płynące z rynku energii – w tym ceny ujemne sygnalizujące zbyt wysoką podaż energii w KSE.
NCAE zakłada, że społeczność energetyczna w ramach LOB powinna mieć możliwość wypłaty środków zgromadzonych ze sprzedaży nadwyżek energii np. celem pokrycia kosztów statutowych. Jednocześnie społeczność powinna mieć możliwość komercyjnego świadczenia dowolnych usług systemowych, do których jest zdolna z technicznego punktu widzenia.
Jeśli chodzi o dystrybucję, propozycja autorów raportu zakłada zróżnicowanie stawek dystrybucyjnych dla energii bilansowanej w ramach lokalnego obszaru oraz energii niezbędnej do dobilansowania, czyli tej wymienianej pomiędzy LOB i KSE. O ile stawki dystrybucji dla energii wymienianej w ramach LOB mogą być obniżone o wskaźnik strat, o tyle stawki dla energii pobieranej z KSE powinny być pełne.
Autorzy raportu zaproponowali następujące rozwiązania:
Prosument wirtualny na nowych zasadach
Twórcy raportu wskazują na nieprzejrzystość wprowadzonych w polskim prawie konstrukcji związanych z energetyką prosumencką. Jak wyliczają, w regulacjach dla krajowego sektora energetycznego wprowadzono wiele rozwiązań takich jak prosument zbiorowy, prosument lokatorski, prosument wirtualny, klaster energii, spółdzielnia energetyczna czy obywatelska społeczność energetyczna. Autorzy raportu wnioskują, że „ten gąszcz rozwiązań nie jest przejrzysty”. Ponadto oceniają, że niektóre z tych rozwiązań mogą być „sprzeczne z wymaganiami regulacji europejskich, a ich działanie jest dysfunkcyjne”.
Docelowo – zdaniem ekspertów NCAE – w polskiej przestrzeni legislacyjnej powinna pozostać definicja prosumenta wirtualnego (z fakultatywną możliwością realizacji na obszarze LOB) oraz zmodyfikowana Obywatelska Społeczność Energetyczna (zOSE), integrująca obecnie występujące definicje społecznościowe.
Jednocześnie w ocenie autorów, konieczne jest powiązanie definicji prosumenta wirtualnego z Lokalnym Obszarem Bilansowania. Prosumenci wirtualni powinni – zdaniem NCAE – móc korzystać z mechanizmu na dotychczasowych zasadach, ale też mieć możliwość poszukiwania inicjatyw lokalnie i czerpania dodatkowych korzyści, wynikających z lokalnego bilansowania na obszarze sieciowym LOB.
Według ekspertów NCAE nadanie wymiaru lokalizacyjnego definicji prosumenta wirtualnego oraz doprecyzowanie w samej umowie o współpracy między prosumentami kwestii skutecznej kontroli bilansowania pozwoli na wpisanie definicji prosumenta wirtualnego w wymagania dyrektyw RED III.
Czym zajmuje się NABE?
Narodowe Centrum Analiz Energetycznych to centrum analityczne utworzone przez PSE SA, OGP Gaz – System SA, PERN SA wraz z Narodowym Centrum Badań Jądrowych oraz PSE Innowacje Sp. z o.o. NCAE działa na podstawie ustawy Prawo Energetyczne (art. 9ca i art. 15ba).
Celem działalności NCAE jest wsparcie w obszarze energii i klimatu ministrów odpowiadających za sprawy energii i gospodarki surowcami energetycznymi oraz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Zadania NCAE obejmą prowadzenie badań polskiego sektora energetycznego oraz jego uwarunkowań technicznych, ekonomicznych i środowiskowych.
Raport NCAE „Rozwiązania dla energetyki lokalnej” można pobrać na stronie Polskich Sieci Elektroenergetycznych pod tym linkiem.
Piotr Pająk
piotr.pajak@gramwzielone.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.
