Polska fotowoltaika w europejskiej czołówce

W 2024 r. w Polsce oddano do użytku elektrownie fotowoltaiczne o łącznej mocy 3,7 GW według danych agencji IRENA. Taki wzrost zainstalowanej mocy w fotowoltaice zapewnił naszemu krajowi miejsce w europejskiej czołówce pod względem inwestycji w PV kolejny rok z rzędu. Połowę nowych mocy stanowiły duże farmy PV powyżej 1 MW.

W 2024 r. Polska utrzymała jedną z czołowych pozycji w Europie pod względem tempa rozwoju sektora fotowoltaicznego. Zajęła 5. miejsce w Unii Europejskiej pod względem rocznego przyrostu mocy zainstalowanej (3,7 GW). Przed Polską znalazły się Niemcy (15 GW), Hiszpania (6,66 GW), Włochy (6,65 GW) i Francja (4,1 GW).

Z kolei pod względem skumulowanej mocy w PV (20,2 GW) nasz kraj umocnił się na 6. miejscu w UE. Na koniec zeszłego roku wyprzedzały nas: Niemcy (89,9 GW), Hiszpania (36,2 GW), Holandia (36,0 GW), Włochy (24 GW) i Francja (21,1 GW). Na kolejnych miejscach za nami były: Belgia (9,7 GW), Grecja (9,2 GW), Austria (8,4 GW) i Węgry (7,7 GW).

REKLAMA

Dane te opublikowano w najnowszym raporcie „Rynek fotowoltaiki w Polsce 2025”, przygotowanym po raz 13. przez Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO). Powyższe wartości pochodzą ze statystyk Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej IRENA, przy czym IEO zaznacza, że IRENA nie podaje metodologii pozyskiwania informacji z lokalnych agencji państwowych.

W raporcie wskazano, że dla celów porównawczych IEO korzysta wyłącznie z danych IRENA („Renewable energy capacity statistics 2024”), co oznacza m.in. różnice w wartościach dla Polski względem danych Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Jak podano, różnice mogą wynikać z przyjmowanej metodologii podawania mocy znamieniowej i wyjściowej dla każdego kraju.

Informując tylko o rynku polskim, IEO korzysta z danych URE. Z tych zaś wynika, że w Polsce przyrost mocy w fotowoltaice w 2024 r. wyniósł 4,1 GW, a sumaryczna moc zainstalowana w PV osiągnęła 21,1 GW (w prądzie zmiennym AC według danych URE i ARE na koniec 2024).

Przybywa dużych farm PV w Polsce

Na koniec 2024 r. moc zainstalowana PV w Polsce wyniosła 20,2 GW. Z końcem pierwszego kwartału 2025 r. urosła już do prawie 22 GW. Mikroinstalacje stanowią 59% mocy, a pozostałe 41% to farmy fotowoltaiczne i mniejsze instalacje (z przedziału 50 kW-1 MW).

Przyrost nowych mocy w całym 2024 r. osiągnął około 3,7 GW – mniej niż rekordowe 4,6 GW w 2023 r. Według IEO jednak pomimo wyraźnego spowolnienia tempa wzrostu w latach 2023–2024 sektor fotowoltaiczny w Polsce rozwija się w tempie porównywalnym z krajami o dojrzałych rynkach, takimi jak Niemcy czy Hiszpania. Jak wskazano w raporcie, zgodnie z prognozami branżowymi Polska może osiągnąć poziom 38 GW mocy PV już w 2028 r., co jest znacznie wcześniejszym terminem niż założony przez rząd, przewidujący osiągnięcie takiego poziomu dopiero w 2035 r.

Wskaźnik mocy PV per capita w Polsce na koniec 2024 r. był wyższy niż w Stanach Zjednoczonych i Chinach.

Mikroinstalacje i prosumenci: stabilny rozwój, rosnąca rola net-billingu

W 2024 r. przyłączono 141,5 tys. nowych mikroinstalacji o łącznej mocy 1,43 GW. Program Mój Prąd wsparł 53,5 tys. z nich, w tym blisko 10 tys. magazynów energii elektrycznej oraz prawie 4 tys. magazynów ciepła. Jak wylicza IEO, średnia moc nowo instalowanych mikroinstalacji wzrosła do 10,3 kW.

W kwestii rozliczeń, choć nadal dominuje net-metering, IEO odnotowuje wzrost udziału net-billingu. Liczba prosumentów osiągnęła 1,53 mln, a łączna moc ich instalacji wynosi 12,6 GW.

IEO zwraca uwagę na brak skutecznych mechanizmów rynkowych dla nowych rozwiązań, takich jak prosument zbiorowy czy klastry energii.

Zmiany w strukturze rynku

Rok 2024 był rekordowy dla inwestorów w duże farmy PV – przyłączono do sieci instalacje o łącznej mocy blisko 2,4 GW, co oznaczało wzrost o 149% w porównaniu do roku poprzedniego.

Struktura rynku uległa znaczącym zmianom. Udział mikroinstalacji (poniżej 50 kW) spadł z 64% do 60% w pierwszym kwartale 2025 r. Podobnie zmniejszył się udział małych instalacji (50–1000 kW) – z 25,1% do 21,9%. Z kolei udział dużych farm fotowoltaicznych (powyżej 1 MW) wzrósł z 11% do 20%.

Rosnący udział PV w miksie energetycznym

Jak wskazuje IEO, udział energii z PV w bilansie zużycia energii odnawialnej w Polsce wzrósł do 38,5%, a w całkowitym zużyciu energii elektrycznej – do 10,6%.

REKLAMA

Fotowoltaika i energetyka wiatrowa razem odpowiadały za 23,5% krajowego zapotrzebowania na prąd, co stanowiło wzrost o 3 pkt procentowe względem 2023 r.

Problemy z nadmiarem mocy i niskimi cenami

Rozwój sektora PV powoduje jednak wyzwania operacyjne. Coraz częstsze są tzw. curtailmenty, czyli ograniczenia w generacji energii z farm fotowoltaicznych. Zjawisko to, wcześniej incydentalne, stało się stałym elementem bilansowania krajowego systemu elektroenergetycznego.

W pierwszej połowie 2025 r. (do czerwca) operator systemu przesyłowego zredukował około 600 GWh energii z PV – o 34% więcej niż w analogicznym okresie 2024 r.

Dodatkowym problemem są spadające ceny energii, zwłaszcza w godzinach szczytowej produkcji PV. Wpływa to na rentowność inwestycji oraz zmniejsza zainteresowanie nowymi projektami, co jak podkreśla IEO, może zagrozić realizacji długoterminowych celów transformacji energetycznej.

Spadające ceny instalacji i nowe technologie

Średni koszt instalacji PV w 2024 r. wyniósł 4069 zł/kW dla mikroinstalacji i 2425 zł/kW dla farm PV. Najczęściej wybierane były duże, dwustronne moduły o mocy 500 Wp. Rosnącą popularnością cieszyły się także inwertery hybrydowe oraz magazyny energii.

Jak podkreśla IEO, na znaczeniu zyskuje rozwój hybrydowych systemów OZE, łączących farmy wiatrowe i PV z magazynami energii. Magazyny bateryjne (BESS) są kluczowe dla bilansowania systemu elektroenergetycznego i uczestniczą w rynku mocy – do 2029 r. zakontraktowano 4,3 GW takich instalacji.

Zainteresowanie alternatywnymi metodami przyłączeń, jak cable pooling i linie bezpośrednie, rośnie, jednak w opinii IEO ich dalszy rozwój wymaga zmian legislacyjnych.

Rekomendacje: zmiany regulacyjne i nowy model rynku

Według IEO najskuteczniejszym sposobem na zagospodarowanie nadwyżek energii z PV jest szybka elektryfikacja ciepłownictwa i przemysłu. W szczególności rekomenduje się zastosowanie elektrycznych kotłów sprzężonych z dobowymi i sezonowymi magazynami ciepła (PTES, BTES), które mogłyby wykorzystywać letnie nadwyżki energii w zimowym sezonie grzewczym.

W raporcie „Rynek fotowoltaiki w Polsce 2025” Instytut Energetyki Odnawialnej podkreśla konieczność zmian w systemie regulacyjnym. Wśród kluczowych zaleceń znalazły się m.in.:

• powiązanie rozwoju sektora PV z ciepłownictwem jako elastycznym odbiorcą energii słonecznej,
• wprowadzenie dynamicznych taryf i zmian w systemie opłat dystrybucyjnych,
• rozwój narzędzi takich jak cable pooling i linie bezpośrednie,
• inwestycje w hybrydowe farmy PV z magazynami energii.

IEO zwraca również uwagę na potrzebę odejścia od net-meteringu oraz dotacji zaburzających rynek. Postuluje stworzenie nowego modelu rynku energii i systemu taryfowego, który umożliwi bezpośrednie powiązanie odbiorców z producentami czystej energii.

Raport do bezpłatnego pobrania w wersji elektronicznej znajduje się na stronie IEO.

[artykuł aktualizowany]

Katarzyna Poprawska-Borowiec