Nowe wytyczne mają przyspieszyć wypłaty w programie Czyste Powietrze

Program Czyste Powietrze spotyka się z krytyką ze strony beneficjentów i wykonawców. Najczęściej wskazywane problemy to długotrwałe rozpatrywanie wniosków, niejasne kryteria oceny oraz brak spójności w interpretacji przepisów przez różne oddziały funduszy wojewódzkich. Organizacje pozarządowe i wykonawcy wielokrotnie apelowali o uproszczenie procedur i zwiększenie przewidywalności działań administracyjnych. Nowe wytyczne mają być odpowiedzią na te postulaty.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), we współpracy z Ministerstwem Klimatu i Środowiska (MKiŚ), ogłosił nowe wytyczne mające na celu usprawnienie rozpatrywania wniosków o płatność w programie Czyste Powietrze. Dokumenty zostały przekazane wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW), które odpowiadają za obsługę beneficjentów programu.

Zgodnie z nowymi wytycznymi wojewódzkie fundusze mają obowiązek priorytetowego rozpatrywania zaległych wniosków o płatność złożonych w 2024 r. Termin realizacji wypłat dotacji został wyznaczony najpóźniej na 30 września 2025 r.

REKLAMA

Trzy dni na wypłatę po zatwierdzeniu

W programie Czyste Powietrze wprowadzono nowe wytyczne, które mają usprawnić proces wypłaty środków dla beneficjentów. Zgodnie z nimi środki powinny być przekazywane w ciągu trzech dni roboczych od momentu nadania statusu „zatwierdzony do wypłaty”. Należy jednak pamiętać, że status ten jest przyznawany dopiero po zakończeniu pełnej procedury oceny wniosku.

Wojewódzkie fundusze zobowiązano do unikania nieprecyzyjnych komunikatów wobec beneficjentów i stosowania jasnych oraz spójnych informacji na temat statusu składanych wniosków.

Częściowe wypłaty i precyzyjne uzasadnienia

W przypadku wątpliwości dotyczących wysokości kosztów jednostkowych WFOŚiGW mogą wypłacać środki częściowo – w wysokości odpowiadającej stawkom opublikowanym na oficjalnej stronie programu. Reszta płatności zostanie przekazana po przedstawieniu wyjaśnień lub uzupełnień przez beneficjenta.

W nowym podejściu podkreślono również konieczność precyzyjnego formułowania zastrzeżeń do beneficjentów. Wskazania dotyczące niekwalifikowalnych kosztów powinny być szczegółowe i zawierać wyczerpujące uzasadnienie.

Neutralny język i terminowe rozliczenia

Jednocześnie NFOŚiGW zaznacza, że w korespondencji z beneficjentami należy stosować język neutralny, który nie narusza dobrego imienia wykonawców. Gdy beneficjent złoży kompletne wyjaśnienia lub dokumenty, wypłata środków powinna nastąpić w ciągu maksymalnie 60 dni.

Ponadto pozytywnie mają być rozpatrywane wszystkie poprawnie uzasadnione wnioski o przedłużenie realizacji przedsięwzięcia, jeśli są zgodne z zapisami programu.

REKLAMA

Ujednolicenie zasad i nowe publikacje on-line

Aby ujednolicić sposób rozpatrywania wniosków w skali kraju, NFOŚiGW zapowiada publikację wiążących wytycznych w zakładce „Poradnik dla wykonawców” na stronie www.czystepowietrze.gov.pl. Znajdą się tam również informacje dotyczące kwalifikowalności kosztów i zakresu uznawanych prac.

W przypadku umów o dotację z prefinansowaniem beneficjenci mają obowiązek złożyć rozliczenie zaliczki w terminie do 30 dni po upływie 120 dni od jej wypłaty.

Krytyka programu

O uproszczenie i odbiurokratyzowanie procesu wnioskowania o dofinansowanie w programie oraz szybszą obsługę beneficjentów apelował Polski Alarm Smogowy (PAS). Jak wyliczył, po wznowieniu naborów do programu Czyste Powietrze w okresie od 31 marca do 30 czerwca 2025 r. do NFOŚiGW wpłynęło blisko 11,2 tys. wniosków o dotacje. Dla porównania: w tym samym czasie w 2024 r. złożono ich nieco ponad 78,3 tys., a w 2023 r. – 54,1 tys. Więcej na ten temat w artykule: Duży spadek liczby wniosków w programie Czyste Powietrze. Eksperci mówią o kryzysie.

Na malejące zainteresowanie programem Czyste Powietrze i liczne trudności związane z jego realizacją zwróciła uwagę także fundacja SmogLab. Jak wynika z jej danych, w okresie od kwietnia do maja 2025 r. złożono niespełna 5,5 tys. wniosków, podczas gdy w analogicznym czasie rok wcześniej było ich ponad 52,5 tys. – niemal 10 razy więcej. Szerzej temat ten omówiliśmy w artykule: Spadek zainteresowania programem Czyste Powietrze i krytyczna ocena działań rządu.

NFOŚiGW: liczba wniosków zaczęła rosnąć

Statystyki programu Czyste Powietrze po ponad trzech miesiącach nowej odsłony podał także NFOŚiGW, informując, że w ostatnich tygodniach widać wzrost liczby złożonych wniosków o dofinansowanie. Tylko w ostatnim tygodniu złożono ich niemal 2 tys., czyli o prawie 15% więcej niż tydzień wcześniej. Od dnia startu programu 31 marca br. wpłynęło już w sumie 14,252 tys. wniosków na ponad 803 mln zł dofinansowania. W systemie zarejestrowanych ma być obecnie także prawie 16 tys. wniosków roboczych wymagających uzupełnienia m.in. o audyt energetyczny.