Unijne przepisy o budynkach: co zmieni się w Polsce

Unijna dyrektywa dotycząca charakterystyki energetycznej budynków wprowadza ramy dla szerokiej modernizacji zasobów budowlanych w krajach członkowskich. Polska ma czas do 24 maja 2026 r. na pełne przeniesienie jej zapisów do prawa krajowego.

Regulacje obejmują budynki, w których mieszkańcy spędzają większość swojego czasu, a ich kształt będzie miał wpływ m.in. na koszty ogrzewania, jakość powietrza, bezpieczeństwo energetyczne oraz poziom ubóstwa energetycznego.

Zakres zmian przewidzianych w dyrektywie energetycznej budynków (European Performance of Buildings Directive, EPBD) jest szeroki i wymaga wprowadzenia wielu nowych przepisów. Część z nich już obowiązuje, inne pozostają na etapie przygotowań.

REKLAMA

Czym jest dyrektywa budynkowa EPBD?

Celem dyrektywy jest ograniczenie zużycia energii w budynkach, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz obniżenie kosztów ogrzewania i chłodzenia. Regulacje dotyczą zarówno nowych, jak i istniejących obiektów, przy czym sposób realizacji celów – w tym zakres obowiązków właścicieli budynków oraz systemy wsparcia finansowego – zależy od decyzji poszczególnych państw.

Dyrektywa EPBD zakłada stopniową poprawę charakterystyki energetycznej budynków, rozwój odnawialnych źródeł energii, ograniczanie wykorzystania paliw kopalnych w ogrzewnictwie oraz uwzględnianie aspektów społecznych, takich jak ochrona gospodarstw domowych zagrożonych ubóstwem energetycznym.

Szerzej na temat dyrektywy piszemy w artykule: UE przyjęła nowe wymogi energooszczędności w budynkach.

Krajowy Plan Renowacji Budynków

Jednym z kluczowych dokumentów zapowiadanych w związku z wdrażaniem dyrektywy jest Krajowy Plan Renowacji Budynków. Ma on określić tempo modernizacji oraz etapy realizacji celów wynikających z EPBD. Dokument ten ma w najbliższym czasie zostać poddany konsultacjom publicznym i wyznaczyć strategiczne ramy dla działań państwa w kolejnych latach.

Jak poinformowano w raporcie „Polska fala renowacji – korzyści dla Polski do 2035 r.”, przygotowanym przez Instytut Reform dla think tanku Fala Renowacji, scenariusz operacyjny Krajowego Planu Renowacji Budynków zakłada, że co roku około 200 tys. domów jednorodzinnych, 13 tys. budynków wielorodzinnych i 16 tys. budynków użyteczności publicznej powinno zostać poddanych termomodernizacji. Przekłada się to odpowiednio na 3 proc., 2 proc. i 2,8 proc. średniorocznego tempa renowacji.

Szacowane w wersji roboczej planu nakłady inwestycyjne na renowację budynków mieszkalnych i budynków użyteczności publicznej w Polsce wyniosą około 550 mld zł do 2035 r.

Zmiany w prawie i świadectwa energetyczne

Na poziomie legislacyjnym planowana jest nowelizacja ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz wydanie nowych aktów wykonawczych. Wśród nich znajduje się rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju i Technologii dotyczące warunków technicznych oraz metod sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej.

Jak wskazuje Jan Ruszkowski, dyrektor zarządzający stowarzyszenia Fala Renowacji, nowe regulacje mają sprawić, że poprawa efektywności energetycznej stanie się istotnym elementem transformacji energetycznej obejmującej m.in. systemy ciepłownicze, odnawialne źródła energii oraz sieci przesyłowe i dystrybucyjne. Wprowadzenie klas energetycznych budynków oraz nowych zasad sporządzania świadectw może również wpłynąć na funkcjonowanie rynku nieruchomości oraz na sposób projektowania programów wsparcia finansowego dla właścicieli budynków.

Obowiązek wykorzystania energii słonecznej w budynkach

Nowa dyrektywa EPBD przewiduje m.in. stopniowe wprowadzenie obowiązku montażu instalacji wykorzystujących energię słoneczną na dachach budynków w państwach Unii Europejskiej. Zgodnie z harmonogramem w pierwszej kolejności wymóg ten obejmie – o ile będzie to uzasadnione technicznie, ekonomicznie i funkcjonalnie – nowe budynki komercyjne oraz publiczne (od 2026 r.), a następnie istniejące obiekty tego typu poddawane gruntownej modernizacji (od 2027 r.).

REKLAMA

W 2029 r. obowiązek instalowania systemów fotowoltaicznych lub kolektorów słonecznych ma objąć nowe budynki mieszkalne, natomiast od 2030 r. – wszystkie istniejące budynki należące do sektora publicznego.

Regulacje pozostawiają swobodę wyboru technologii, dopuszczając zarówno moduły fotowoltaiczne, jak i kolektory słoneczne.

Dyrektywa zakłada także stopniowe przechodzenie na standard budynków zeroemisyjnych, który dla sektora publicznego ma obowiązywać od 2028 r., a dla wszystkich nowych budynków – od 2030 r., z perspektywą całkowitego odejścia od kopalnych źródeł ciepła w budownictwie do 2040 r.

Skala inwestycji i prognozowane efekty

W raporcie „Polska fala renowacji – korzyści dla Polski do 2035 r.” przeanalizowano skutki wdrażania dyrektywy EPBD w pierwszej dekadzie jej obowiązywania.

Zgodnie z założeniami roczne nakłady inwestycyjne związane z przechodzeniem budynków na standard zeroemisyjny mogą wynieść około 36,6 mld zł. Jednocześnie roczne korzyści, obejmujące m.in. oszczędności energii oraz efekty zdrowotne, szacowane są na 50,8 mld zł.

W perspektywie dziesięciu lat realizacja celów dyrektywy mogłaby doprowadzić do znaczącego ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza, w tym redukcji emisji benzo(a)pirenu o 44 proc. oraz pyłu PM2,5 – o 26 proc.

Autorzy raportu zwracają uwagę, że efekty poprawy efektywności energetycznej budynków wykraczają poza same oszczędności na rachunkach za energię. Obejmują one m.in. zmniejszenie zależności od importu paliw kopalnych, wzrost popytu na materiały budowlane i urządzenia, tworzenie nowych miejsc pracy, poprawę jakości powietrza oraz ograniczenie problemu ubóstwa energetycznego.

Cele dyrektywy EPBD

Według danych unijnych budynki odpowiadają za ponad 1/3 emisji gazów cieplarnianych w Europie. Zdecydowana większość tych emisji powstaje nie na etapie budowania lecz użytkowania obiektów, głównie w związku z ogrzewaniem, chłodzeniem i zużyciem energii elektrycznej. Stosowanie przestarzałych systemów grzewczych przyczynia się również do zanieczyszczenia powietrza i negatywnie wpływa na zdrowie publiczne.

Dyrektywa EPBD ma na celu stopniową poprawę charakterystyki energetycznej budynków przez ograniczenie zapotrzebowania na energię oraz zwiększenie udziału źródeł nisko- i zeroemisyjnych. W długiej perspektywie regulacje te mają umożliwić pełną dekarbonizację sektora budownictwa w Unii Europejskiej do 2050 r.