Spadek inwestycji w europejskiej fotowoltaice. Najbardziej zwolnił segment prosumencki

W 2025 r. po raz pierwszy od dekady w Unii Europejskiej nowa moc zainstalowana w fotowoltaice będzie mniejsza niż w poprzednich latach – alarmuje organizacja SolarPower Europe. I przewiduje, że w 2030 r. UE będzie daleka od realizacji ambitnego celu zainstalowania 750 GW w fotowoltaice. Największe spowolnienie w inwestycjach odnotuje segment przydomowych instalacji dachowych.

Raport SolarPower Europe „Perspektywy rynku fotowoltaiki w UE na lata 2025–2030” nie pozostawia złudzeń: w 2025 r. przyrost mocy w fotowoltaice w Unii Europejskiej będzie niższy o 0,7 proc. niż rok wcześniej i wyniesie według szacunków SPE około 65,1 GW w porównaniu do 65,6 GW w 2024 r. I choć spadek ten może wydawać się niewielki, autorzy raportu podkreślają, że nie ma tu mowy o korekcie spowodowanej fluktuacjami na rynku.

W kolejnych dwóch latach, do 2027 r., przyrost nowych mocy w fotowoltaice w Unii Europejskiej ma nadal zwalniać – według średniego scenariusza odpowiednio o 6 proc. w 2026 r. i 4 proc. w 2027 r. A stopniowe wzrosty w kolejnych latach sprawią, że w 2030 r. skala przyrostu nowych mocy PV zaledwie wróci do poziomu z bieżącego roku, co w praktyce uniemożliwi Unii Europejskiej realizację ambitnych celów osiągnięcia 750 GW mocy zainstalowanej w fotowoltaice do 2030 r. – i to aż o prawie 30 GW.

Okres szybkich przyrostów mocy w PV już minął

Autorzy raportu podkreślają, że w poprzednich latach rynek fotowoltaiki w Unii Europejskiej rozwijał się w dwucyfrowym tempie, co przełożyło się na to, że UE udało się osiągnąć zakładany na 2025 r. cel 320 GW mocy zainstalowanej w fotowoltaice. W tym roku udział produkcji energii z instalacji PV w miksie elektroenergetycznym UE wzrósł do ponad 13 proc., podwajając się w ciągu zaledwie kilku lat. A w czerwcu br. po raz pierwszy w historii generacja energii z fotowoltaiki była najwyższa spośród wszystkich rodzajów źródeł energii elektrycznej w UE.

Raport sugeruje jednak, że okres szybkich przyrostów mocy w fotowoltaice Unia ma już za sobą: „Ujemne wyniki na rynku odzwierciedlają znacznie więcej niż tylko korektę. Spowolnienie odzwierciedla słabnący wpływ kryzysu energetycznego, który wcześniej przyspieszył wdrażanie instalacji fotowoltaicznych na dachach. Ceny gazu i energii elektrycznej utrzymują się na wysokim poziomie, ale poczucie pilności inwestycji w energię słoneczną wśród gospodarstw domowych i firm osłabło, a programy wsparcia dla instalacji fotowoltaicznych na kilku kluczowych rynkach zostały wycofane”.

Powyższe czynniki wpłynęły na słabnącą dynamikę inwestycji zwłaszcza w segmencie instalacji domowych oraz firmowych.

Dachy na minusie, balkony na plusie

Jak zauważa SolarPower Europe, spadek popytu na fotowoltaikę na rynku prosumenckim i komercyjnym powoduje, że struktura całego rynku PV w skali UE zauważalnie się zmienia. Mimo że w 2025 r. instalacje dachowe nadal odpowiadają za zdecydowaną większość, bo aż 61 proc. skumulowanej mocy w fotowoltaice w UE, to instalacje typu utility-scale (wielkoskalowe farmy PV) generują największe przyrosty mocy w skali roku. Według autorów raportu segment ten w tym roku będzie odpowiadał za ponad połowę wszystkich nowych mocy zainstalowanych w fotowoltaice i pomimo coraz trudniejszych warunków ekonomicznych, realizacji właśnie dużych projektów okazuje się najbardziej odpornym na fluktuacje segmentem energetyki słonecznej w UE.

W przeciwieństwie do segmentu utility-scale udział segmentu komercyjnego i przemysłowego (C&I) w ogólnym przyroście mocy PV znacznie w tym roku zmalał i sięgnął 32 proc. w porównaniu z 36 proc. w 2024 r. Autorzy raportu wskazują również na to, że wzrosty w tym segmencie ograniczyły się do kilku krajów.

Największy spadek udziału w rocznych przyrostach mocy zainstalowanej w europejskiej fotowoltaice odnotował już rynek prosumencki. W 2025 r. odpowiadał on jedynie za 14 proc. wszystkich nowych mocy – tj. o połowę mniej niż w 2023 r. Jak wynika z raportu, spadki w tym segmencie odnotowano aż na 19 unijnych rynkach, a ich powodem było z jednej strony stopniowe wycofywanie programów wsparcia inwestycji w przydomową fotowoltaikę, a z drugiej – mało dynamiczny rozwój systemów wspierających autokonsumpcję energii oraz spadek cen energii elektrycznej, co przełożyło się na mniejsze poczucie pilności inwestycji we własne źródła energii.

Co ciekawe, równolegle ze spadkiem popularności fotowoltaiki dachowej na znaczeniu zyskują balkonowe instalacje PV typu plug-in. Zdaniem autorów raportu wynika to z niskich kosztów inwestycji w tego rodzaju systemy, a także z prostych zasad podłączenia do sieci – często bez konieczności udziału wykwalifikowanego instalatora.

Prognozy dalekie od zakładanych celów UE

Autorzy raportu „Perspektywy rynku fotowoltaiki w UE na lata 2025–2030” mocno podkreślają, że trend spadkowy w zakresie instalacji nowych mocy w fotowoltaice nie zakończy się w tym roku, lecz będzie trwał przez kolejne dwa lata – do końca 2027 r., a ich zdaniem nieznaczne ożywienie w tym zakresie nastąpi dopiero pod koniec obecnej dekady. Według średniego scenariusza tendencje te na wykresie przybiorą kształt litery U (spadek – stabilizacja – wzrost).

W efekcie inwestycji w fotowoltaikę realizowanych w najbliższych latach w Unii Europejskiej, w 2030 r. skumulowana moc instalacji fotowoltaicznych w UE powinna wynieść około 718 GW – znacznie mniej niż zakładany na ten rok unijny cel 750 GW. Jak zauważają autorzy raportu, mimo spadków nowych mocy ich skumulowana wartość będzie stabilnie wzrastała w kolejnych latach, choć w różnym tempie dla poszczególnych segmentów i krajów. I tak, skumulowana moc fotowoltaiki dachowej wzrośnie w latach 2026–2030 z 247 GW do 397 GW, zaś moc instalacji utility-scale się w tym czasie podwoi – ze 159 GW do 321 GW. To z kolei przełoży się na wzrost udziału wielkoskalowych farm fotowoltaicznych w całym rynku fotowoltaiki Unii Europejskiej.

Pod względem geograficznym przyrosty mocy koncentrować się będą na terenie 10 państw członkowskich – według raportu będą one odpowiadać za 80 proc. wszystkich nowych mocy zainstalowanych w fotowoltaice w latach 2026–2030, przy czym prawie połowa wzrostu zainstalowanych mocy w PV przypadnie na trzy największe rynki PV: Niemcy, Hiszpanię i Francję.

KPEiK muszą być ambitniejsze

Jak podkreślają autorzy raportu, jedynie w 14 z 27 krajów UE roczne przyrosty mocy w 2025 r. przekroczą 1 GW. Jeszcze przed rokiem poziom ten uzyskało 16 państw członkowskich. Tak duże dysproporcje dodatkowo utrudniają osiągnięcie założonych celów w zakresie mocy zainstalowanej w fotowoltaice w UE w 2030 r. i wymuszają podjęcie zdecydowanych kroków na poziomie wspólnoty w celu zwiększenia zaangażowania krajów w rozwój lokalnego rynku fotowoltaiki.

Jednym z nich miały być krajowe plany w dziedzinie energii i klimatu (KPEiK), które państwa członkowskie w zaktualizowanej wersji miały przedstawić Komisji Europejskiej do połowy 2024 r. Tymczasem według raportu łącznie implikują one wzrost skumulowanej mocy PV w Unii do 2030 r. do poziomu 701 GW, a więc o prawie 50 GW niższego niż zakładany unijny cel. Co więcej, według przewidywań w obecnych warunkach rynkowych i politycznych jedna czwarta państw członkowskich nie osiągnie celów założonych w KPEiK.

„UE ma potencjał podwojenia obecnej zainstalowanej mocy do 2030 r., ale istnieje pilna potrzeba silniejszego powiązania między ambicjami krajowymi, warunkami rynkowymi i celami ogólnounijnymi” – czytamy w raporcie.

Elastyczność na pierwszym miejscu

Potrzeba ta dotyczy zwłaszcza wzrostu elastyczności rynku OZE w skali całej Unii Europejskiej. Jak wskazuje SolarPower Europe, przeciążenia sieci, tzw. wąskie gardła i okresy ujemnych cen mocno destabilizują ten rynek i wpływają negatywnie na bankowalność nowych projektów z zakresu fotowoltaiki.

Unia Europejska pilnie potrzebuje zdecydowanego postawienia na elastyczność, w postaci specjalnej strategii elastyczności, która uwolni ogromny potencjał magazynowania energii w BESS i elastyczności po stronie popytu. Bez tego Europa nie tylko nie osiągnie swoich celów w zakresie energii słonecznej na 2030 rok. Jeśli fotowoltaika – największa i najszybciej rozwijająca się czysta technologia w UE – nie nabierze rozpędu w nadchodzących latach, UE z pewnością nie osiągnie celu 42,5 proc. udziału energii odnawialnej na 2030 rok

– czytamy w raporcie.

Oprócz potrzeby rozwijania elastyczności sieci i magazynów energii autorzy raportu wskazują również na konieczność przyspieszenia procesu elektryfikacji najbardziej energochłonnych sektorów, wprowadzenia stabilnej ogólnowspólnotowej polityki OZE oraz usprawnienia procesów wydawania pozwoleń. To bowiem te czynniki w największym stopniu zdaniem SolarPower Europe będą ograniczały tempo przyrostu nowych mocy w fotowoltaice w drugiej połowie dekady.

Ujemne ceny i ograniczenia podważają rentowność biznesową, a zaufanie inwestorów słabnie w momencie, gdy Europa potrzebuje większych inwestycji w czystą energię dla swojego bezpieczeństwa energetycznego i konkurencyjności

– podsumowują autorzy raportu „Perspektywy rynku fotowoltaiki w UE na lata 2025–2030”.