Jak małe i średnie firmy mogą chronić się przed wahaniami cen prądu i gazu?

Wydatki na energię stanowią dziś jeden z głównych kosztów działalności małych i średnich przedsiębiorstw. W ostatnich latach firmy doświadczyły dużych zmian cen prądu i gazu. Jednego roku stawki gwałtownie rosną, innego spadają. Przy takiej niepewności prognozowanie staje się coraz trudniejsze. Niestabilność to z kolei realne ryzyko dla płynności finansowej i konkurencyjności. Dlatego coraz więcej przedsiębiorców zastanawia się, jak zabezpieczyć firmę przed nagłymi podwyżkami cen energii.

Niestabilna sytuacja rynkowa

Koszty energii stanowią znaczący element budżetu operacyjnego przedsiębiorstw. I to niezależnie od branży. Lato 2025 szczególnie dobitnie pokazało, jak bardzo wrażliwy na czynniki zewnętrzne jest obecnie rynek. Upały sięgające 35 st. C, znacząco zwiększyły zapotrzebowanie na klimatyzację, które stanowiło główny czynnik popytowy w godzinach największego obciążenia sieci. To z kolei spowodowało skoki cen w szczytach dobowych, na które najbardziej narażone są firmy działające w standardowych godzinach pracy.

Podobną zmienność obserwujemy na rynku gazu ziemnego, gdzie krótkotrwałe awarie infrastruktury w Norwegii oraz napięcia geopolityczne spowodowały, że ceny chwilowo znacząco wrosły. Takie zdarzenia są trudne do przewidzenia, a ich wpływ na koszty przedsiębiorstw jest natychmiastowy.

Wahania cen prądu i gazu dla firm są zatem czymś naturalnym i zdarzającym się praktycznie w każdym miesiącu. Krótkoterminowe zmiany cen energii wynikające z czynników pogodowych, technicznych i geopolitycznych są szczególnie bolesne dla sektora MŚP (stacje paliw, hotele, pensjonaty, sklepy, biura itd.), gdzie marże operacyjne bywają ograniczone.

Dlaczego ceny prądu i gazu dla firm tak często się zmieniają?

Zmiany cen prądu i gazu są wynikiem złożonej kombinacji czynników rynkowych, technicznych i geopolitycznych. Sektor MŚP, który nie dysponuje własnymi źródłami wytwórczymi i zazwyczaj kupuje energię na rynku hurtowym, jest szczególnie narażony na tę zmienność.

Wśród najważniejszych przyczyn takiego stanu rzeczy można wyróżnić:

• Niestabilna produkcja z OZE – wzrost udziału odnawialnych źródeł energii zwiększa zależność rynku od warunków pogodowych. W lipcu 2025 udział wiatru w polskim miksie energetycznym w niektóre dni spadał poniżej 15%. Przy niskiej generacji z OZE system musi być bilansowany przez źródła konwencjonalne – głównie elektrownie węglowe i gazowe, które mają wyższe koszty krańcowe. Ich nagłe uruchamianie podbija hurtowe ceny energii, co bezpośrednio odczuwają odbiorcy biznesowi.
• Koszty uprawnień do emisji CO₂ – produkcja energii z paliw kopalnych wiąże się z koniecznością zakupu uprawnień EUA. Wysokie koszty emisji stanowią jeden z głównych składników ceny hurtowej energii elektrycznej w UE. W konsekwencji każda zmiana ceny EUA wynikająca np. z polityki klimatycznej UE, ograniczeń podaży czy spekulacji, ma bezpośredni wpływ na rachunki przedsiębiorstw.
• Napięcia geopolityczne i ryzyka podażowe – wojna w Ukrainie, ataki na infrastrukturę energetyczną, kryzysy w rejonie Bliskiego Wschodu czy strajki w sektorze wydobywczym mogą powodować ograniczenia dostaw paliw kopalnych. Nawet krótkotrwałe zakłócenia w przesyle gazu lub energii elektrycznej wywołują wzrosty cen na rynkach hurtowych.
• Ograniczona przepustowość sieci i koszty bilansowania systemu – polskie i europejskie sieci elektroenergetyczne mają ograniczoną przepustowość przesyłową. Przy dużej zmienności wytwarzania z OZE i rosnącym popycie pojawiają się tzw. wąskie gardła w przesyle. Operatorzy systemów muszą wówczas interweniować poprzez redysponowanie mocy. To generuje dodatkowe koszty bilansowania przenoszone na rynek hurtowy. Podobne ograniczenia mogą dotyczyć infrastruktury gazowej (np. przepustowości terminali LNG czy gazociągów).
• Ekstremalne warunki pogodowe – fale upałów (latem) lub silne mrozy (zimą) radykalnie zwiększają zapotrzebowanie na prąd dla firm i gaz (odpowiednio w klimatyzacji lub ogrzewaniu). W lipcu 2025 temperatura sięgająca +35°C spowodowała wzrost obciążenia systemu elektroenergetycznego. Doprowadziło do skoków cen w godzinach szczytu. Z kolei w sezonie zimowym gwałtowne spadki temperatur zwiększają zużycie gazu, a tym samym jego ceny na rynkach spot.

Biorąc pod uwagę postępujące zmiany klimatyczne oraz wdrażane regulacje prawne na terenie Unii Europejskiej, nie należy spodziewać się szybkiego odwrócenia tych tendencji. Ceny energii elektrycznej będą fluktuowały, a ich długoterminowy trend powinien być wzrostowy.

Jakie są skutki wahań cen energii dla małych i średnich firm?

Zmiany cen gazu i energii elektrycznej przekładają się bezpośrednio na wynik finansowy przedsiębiorstw. Dla wielu firm z sektora MŚP nagły wzrost kosztów energii może być, i wielokrotnie jest kluczowym czynnikiem wpływającym na rentowność.

Spójrzmy na konkretny przykład. Duża firma usługowa z terenu województwa małopolskiego zużywa 500 MWh rocznie przy cenie 670 zł/MWh (a więc średniej lipcowej cenie na RDN). Jej koszty wynoszą około 335 tys. zł. Wzrost ceny o 30% (do około 870 zł/MWh) oznacza dodatkowe 100 tys. zł rocznie!

A weźmy pod uwagę, że w przypadku firm energochłonnych, np. zakładów chłodniczych, produkcji spożywczej czy metalurgicznej, roczne zużycie może sięgać nawet 2 000–5 000 MWh. Analogiczna korekta notowań przy takim wolumenie to kilkaset tysięcy złotych dodatkowych kosztów, a w skrajnych przypadkach nawet powyżej miliona złotych!

Takie obciążenia mają szereg konsekwencji dla działalności:

• Ograniczenie środków na inwestycje i rozwój – wyższe koszty operacyjne zmniejszają możliwości finansowania nowych projektów, modernizacji technologii czy automatyzacji procesów. Niestabilność otoczenia ogranicza też zdolność do występowania o środki z dotacji.
• Ryzyko utraty płynności – wzrost rachunków za energię może powodować opóźnienia w regulowaniu zobowiązań wobec dostawców i instytucji finansowych. To obniża wiarygodność kredytową i wielokrotnie kończy się zerwaniem korzystnych partnerstw.
• Presja na podnoszenie cen produktów i usług – aby utrzymać rentowność, firmy przerzucają część kosztów na klientów. Ta strategia w warunkach konkurencyjnego rynku może jednak prowadzić do utraty udziału i spadku lojalności konsumentów.
• Zagrożenie konkurencyjności wobec podmiotów zagranicznych – przedsiębiorstwa z krajów o bardziej stabilnych cenach energii lub tańszej produkcji mogą zyskać przewagę kosztową nad polskimi MŚP.
• Wzrost ryzyka finansowego – przy gwałtownych wahaniach cen trudniej przewidzieć koszty w dłuższym horyzoncie. To komplikuje planowanie budżetu i ustalanie cen kontraktowych z klientami.

W rezultacie wahania cen gazu i energii elektrycznej nie są jedynie abstrakcyjnym zjawiskiem rynkowym. Dla wielu firm oznaczają one realną konieczność zmiany modelu biznesowego, szukania oszczędności, renegocjowania umów z kontrahentami czy wdrażania rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną. Ochrona przed wzrostem cen energii to dzisiaj konieczność.

Jakie są sposoby stabilizacji kosztów energii w MŚP?

Najczęściej zadawane pytanie w obecnej sytuacji brzmi: jak firmy mogą zabezpieczyć ceny energii i uniknąć bolesnych niespodzianek na rachunkach? Na szczęście na rynku istnieje coraz więcej narzędzi i strategii, które pozwalają złagodzić skutki wahań cen. Warto znać je wszystkie i wybrać te, które najlepiej pasują do profilu działalności firmy.

Kontrakty terminowe

Dla wielu firm najprostszym sposobem na ochronę przed wzrostem cen energii jest podpisanie długoterminowej umowy ze stałą stawką. Tego typu kontrakty zawierane są zazwyczaj na 12–36 miesięcy, ale zdarzają się także inne horyzonty czasowe (w tym nawet na 5 lat). Co to daje w praktyce? Z góry wiadomo, ile zapłacimy za każdą MWh w przyszłym i kolejnych latach. Przykładowo w lipcu 2025 kontrakty na dostawy w 2026 roku wyceniane były poniżej bieżących szczytowych notowań. To pozwala planować budżet i uniknąć nagłych skoków kosztów.

Dywersyfikacja dostawców

Zmiana sprzedawcy energii jeszcze kilka lat temu wiązała się z dużą ilością formalności. Dzisiaj rynek jest otwarty i konkurencyjny, dzięki czemu cały system jest mocno uproszczony. Pomocą ma być CSIRE, czyli Centralny System Informacji Rynku Energii. To centralny hub informacyjny, który zbiera i przetwarza kluczowe dane niezbędne do funkcjonowania rynku energii elektrycznej w Polsce. System powstał, aby ułatwić wymianę informacji między uczestnikami rynku, takimi jak sprzedawcy energii, operatorzy systemów dystrybucyjnych czy podmioty odpowiedzialne za bilansowanie. Zgodnie z założeniami ma on wspierać:

• poprawę konkurencyjności na rynku,
• bezpłatny dostęp odbiorców do własnych danych rynkowych, w tym pomiarowych,
• dostęp profesjonalistów do danych statystycznych,
• rozwój nowych produktów i usług energetycznych,
• lepsze wykorzystanie zasobów Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

Jego pełne wdrożenie planowane jest już na 2026 rok.

Rzetelny dostawca weźmie na siebie obowiązki związane z wypowiedzeniem starego porozumienia. Nie omieszka też zaproponować lepszej ceny, elastycznych form rozliczeń i indywidualnego podejścia.

Efektywność energetyczna

Każda zaoszczędzona kilowatogodzina to kilkadziesiąt groszy mniej na rachunku. W skali roku może to oznaczać setki tysięcy złotych. Dokładna analiza potrzeb w tym zakresie pozwala wskazać miejsca największych strat. Często wystarczy wymiana oświetlenia na LED, modernizacja maszyn, docieplenie magazynu wełną skalną czy automatyzacja procesów, aby zużycie spadło o 10–30%. To najtańszy i najszybszy sposób na realne oszczędności.

Własne źródła OZE

Coraz więcej MŚP decyduje się na instalacje fotowoltaiczne czy małe turbiny wiatrowe. Wysokie ceny energii sprawiły, że zwrot z takich inwestycji skrócił się z dawnych 8–10 lat do 5–7 lat. Co ważne, firmy korzystające z własnych źródeł stają się mniej zależne od wahań rynkowych, a nadwyżki mogą odsprzedawać do sieci.

Dynamicznie rośnie także rynek magazynów energii. Planowane jest, że do 2030 roku w Polsce powstanie ok. 4,5 GW takich instalacji. Dla firm oznacza to możliwość ładowania magazynu w godzinach taniej energii i korzystania z niej, gdy ceny rosną. To także większe bezpieczeństwo w razie awarii sieci.

Zakupy zielonej energii elektrycznej

Korzystanie z energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych jest możliwe także wtedy, gdy firmy nie posiadają własnej instalacji. Rozwiązaniem są w tym wypadku długoterminowe umowy na dostawy zielonej energii od producentów OZE.

Takie rozwiązanie daje kilka istotnych korzyści. Po pierwsze pozwala ustalić cenę energii na wiele lat z góry, podobnie jak klasyczne kontrakty terminowe. Po drugie, korzystanie z zielonej energii wzmacnia wizerunek firmy i daje przewagę konkurencyjną. Posiadanie certyfikatów pochodzenia energii OZE ułatwia spełnienie tych wymagań i wspiera raportowanie ESG. To czysty zysk dla firm z sektora MŚP.

Jak zabezpieczyć firmę przed nagłymi podwyżkami?

Świadome zarządzanie energią to dzisiaj fundament utrzymania konkurencyjności i stabilności finansowej. Wybór odpowiedniego modelu zakupu energii nie jest prosty: w grę wchodzą zmienne ceny rynkowe, długoterminowe kontrakty, a także aspekty ekologiczne, takie jak udział odnawialnych źródeł energii.

Przed podjęciem decyzji należy odpowiedzieć sobie na kilka podstawowych pytań:

• Jakie jest obecne zużycie energii elektrycznej i gazu w organizacji?
• Czy wahania cen energii w ostatnich latach miały wpływ na budżet operacyjny?
• Czy firma jest w stanie elastycznie reagować na zmiany cen rynkowych, czy lepiej postawić na stabilność?

Odpowiedzi na te pytania pozwolą określić, które rozwiązania zakupowe najlepiej odpowiadają profilowi firmy. Transakcje krótkoterminowe SPOT pozwalają reagować na bieżące ceny energii. Firmy mogą kupować energię wtedy, gdy ceny są najniższe, co przekłada się na realne oszczędności.

Z drugiej strony dla przedsiębiorstw ceniących sobie stabilność, opcja stałej ceny gwarantuje, że wydatki na energię pozostaną niezmienne nawet przez kilka lat. W ofercie Eco dla Biznesu znajduje się też rozwiązanie hybrydowe, które daje możliwość częściowego korzystania z bieżących cen rynkowych i częściowego zabezpieczenia wydatków przez stałą stawkę. Firmy mogą indywidualnie decydować o proporcjach między elastycznym a pewnym zakupem energii.

Stabilizacja kosztów energii dla firm niejedno ma imię, dlatego zawsze można skorzystać ze wsparcia doświadczonego doradcy energetycznego. Taka osoba dokona indywidualnej analizy potrzeb firmy i optymalizacji kosztów.

Eco dla Biznesu – materiał sponsorowany