Operatorzy wyłączają fotowoltaikę. Redukcje wzrosły o 2362%

W zeszłym roku mocno wzrosło nierynkowe redysponowanie odnawialnych źródeł energii realizowane na polecenie Polskich Sieci Elektroenergetycznych. Operator zlecał głównie redukcję pracy fotowoltaiki, gdy innymi dostępnymi środkami nie mógł zapewnić równowagi między popytem i podażą energii w krajowym systemie elektroenergetycznym. W tym roku redysponowanie OZE w Polsce pobije kolejny rekord.

Coraz większe wolumeny energii z elektrowni fotowoltaicznych i wiatrowych w naszym systemie elektroenergetycznym sprawiają, że jego operator – Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) – musi mierzyć się z coraz większą nierównowagą w systemie, która pojawia się w okresach dobrych warunków pogodowych do produkcji energii odnawialnej (przy nadal niewielkich możliwościach przechowania nadwyżek energii w polskiej energetyce). Ta nierównowaga jest jeszcze większa w dni wolne od pracy, gdy spada zapotrzebowanie na prąd.

W takiej sytuacji PSE musi stabilizować system elektroenergetyczny, sięgając po narzędzia służące do ograniczenia podaży energii elektrycznej i zwiększenia popytu – np. poprzez wysyłanie nadwyżek energii do sąsiednich państw. Do ograniczenia podaży energii operator może wykorzystać natomiast m.in. nierynkowe redysponowanie, czyli polecenie ograniczenia pracy odnawialnych źródeł energii.

REKLAMA

Duży wzrost redysponowania fotowoltaiki z polecenia PSE

Raport na temat redysponowania za 2024 r. przedstawił właśnie Urząd Regulacji Energetyki (URE), który podkreślił, że nierynkowe redysponowanie odnawialnych źródeł energii na polecenie PSE, mające na celu zbilansowanie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), jest podejmowane jako działanie „ostatniej szansy”.

W 2024 r. szczególnie wzrosły polecenia PSE w zakresie redukcji pracy elektrowni fotowoltaicznych. W zeszłym roku ograniczono produkcję energii z PV w sumie o 597,26 GWh, co w porównaniu do 2023 r. oznacza wzrost o 2362%.

Regulator krajowego rynku energetycznego poinformował, że zlecone w ubiegłym roku przez PSE redysponowanie fotowoltaiki w większości przypadków było spowodowane koniecznością zbilansowania KSE (595,17 GWh), a w dużo mniejszym zakresie (2,09 GWh) wynikało z ograniczeń sieciowych.

Mniejsze redukcje operator krajowego systemu elektroenergetycznego zlecał w zakresie elektrowni wiatrowych. W tym przypadku zeszłoroczne redukcje wyniosły łącznie 125,1 GWh, co oznaczało wzrost rok do roku o 199%. Jak odnotowuje URE, w zakresie źródeł wiatrowych redysponowanie w 2024 r. było spowodowane głównie potrzebą bilansowania KSE (118,05 GWh), a w mniejszym stopniu ograniczeniami sieciowymi (7,03 GWh).

Wśród OSD prym w nierynkowym redysponowaniu wiodła Enea

Urząd Regulacji Energetyki przekazał informacje również na temat redysponowania odnawialnych źródeł energii na polecenie operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD). URE odnotowuje, że w 2024 r. ograniczenie generacji energii odnawialnej z powodu wystąpienia zagrożeń bezpieczeństwa pracy sieci dystrybucyjnej w postaci przeciążeń linii i transformatorów oraz zbyt wysokiego napięcia zastosowało trzech z czterech największych operatorów sieci dystrybucyjnych: Enea Operator, Energa-Operator oraz PGE Dystrybucja. Z danych regulatora wynika, że redysponowania nie uruchomiła natomiast spółka Tauron Dystrybucja.

Na polecenie operatorów sieci dystrybucyjnych w 2024 r. zredukowano łącznie ponad 24,12 GWh energii, której nie wyprodukowały elektrownie fotowoltaiczne, co oznaczało wzrost względem 2023 r. o 647%. Z polecenia OSD ograniczono także generację 2,8 GWh energii wiatrowej, co dało wzrost o 200% rok do roku. Z tego 98,8% redukcji generacji ze źródeł fotowoltaicznych oraz 85,7% redukcji generacji ze źródeł wiatrowych nastąpiło na polecenie spółki Enea Operator.

Redysponowanie rynkowe

Urząd Regulacji Energetyki przekazał także informacje na temat zeszłorocznego redysponowania rynkowego. W 2024 r. PSE zlecały wytwórcom bezpośrednio oraz za pośrednictwem OSD polecenia redysponowania dla zbilansowania krajowego systemu elektroenergetycznego lub z powodu wystąpienia ograniczeń sieciowych.

Regulator informuje, że w związku z wdrożeniem 14 czerwca 2024 r. nowych zasad funkcjonowania rynku bilansującego został wprowadzony obowiązek zgłaszania do OSP programów pracy dla jednostek grafikowych aktywnie uczestniczących w rynku bilansującym (JWCD). Redysponowanie tych jednostek w okresie od 14 czerwca do 31 grudnia 2024 r. objęło polecenia redukcji generacji o łącznym wolumenie blisko 3,6 TWh oraz polecenia zwiększenia wytwarzania o wolumenie blisko 4,4 TWh.

Natomiast redysponowanie jednostek wytwórczych cieplnych, działających poza rynkiem bilansującym, zlecone i rozliczone w ramach umów GWS (generacja wymuszona względami sieciowymi), objęło w całym 2024 r. polecenia redukcji generacji o wolumenie blisko 5,37 GWh. Jednocześnie odnotowano zwiększenie – na polecenie OSP – generacji jednostek wytwórczych cieplnych o łącznym wolumenie blisko 3,27 GWh.

Redysponowanie transgraniczne

Urząd Regulacji Energetyki poinformował także, jaki był zeszłoroczny poziom redysponowania transgranicznego, polegającego na zwiększeniu generacji i eksportu energii do krajów sąsiadujących z Polską w celu odciążenia sieci. W tym przypadku w 2024 r. redysponowanie objęło 6,7 GWh, czyli o 44% więcej energii niż rok wcześniej. Natomiast redysponowanie transgraniczne dla celów bilansowych w kierunku eksportu (zwiększenie generacji) objęło ponad 629,26 GWh – o 169% więcej niż w 2023 r. Z kolei redysponowanie w kierunku importu (ograniczenie generacji) objęło ponad 88,41 GWh, czyli o 249% więcej niż w 2023 r.

W tym roku redysponowania jest jeszcze więcej

Mimo wdrożonej w czerwcu 2025 r. reformy rynku bilansującego, a także prowadzonej przez operatorów modernizacji sieci w tym roku skala nierynkowego redysponowania odnawialnych źródeł energii będzie jeszcze większa niż w 2024 r. Z informacji przekazanych ostatnio przez think-tank Forum Energii wynika, że od stycznia do końca września 2025 r. redysponowanie objęło już 1131,5 GWh energii odnawialnej, czyli znacznie więcej niż w całym 2024 r.

Wyłącznie we wrześniu ograniczono generację 139,8 GWh energii elektrycznej (9,9% więcej niż w sierpniu br.), z tego 96,6 GWh z fotowoltaiki oraz 43,1 GWh ze źródeł wiatrowych.

REKLAMA

Forum Energii odnotowuje, że we wrześniu 2025 r. blisko 69,1% ograniczeń w produkcji energii z OZE dotyczyło wielkoskalowych instalacji fotowoltaicznych. Na polecenie operatorów sieci ograniczono średnio 9,8% wrześniowej generacji energii z fotowoltaiki nieprosumenckiej.

Straconą generację z fotowoltaiki pokazuje poniższy wykres, na którym Forum Energii umieściło średnią dobową generację energii z fotowoltaiki we wrześniu w ujęciu pięcioletnim (linia ciągła) oraz średni potencjał produkcyjny (linia przerywana) uwzględniający również energię niewyprodukowaną wskutek nierynkowego redysponowania.

Jak zmniejszyć redysponowanie?

Forum Energii odnotowuje, że redukcje OZE byłyby niższe, gdyby konwencjonalne źródła energii elektrycznej – elektrownie i elektrociepłownie węglowe i gazowe – były bardziej elastyczne (tj. miały niższe minima techniczne i mogły szybciej się wyłączyć/włączyć). Skalę redysponowania ograniczyłoby także przyłączenie magazynów energii elektrycznej oraz lepsze wykorzystanie elastycznego popytu u odbiorców zdolnych do zwiększenia zużycia przy niskich cenach energii elektrycznej, które występują w godzinach wysokiej podaży OZE.

Z kolei Urząd Regulacji Energetyki informuje, że kluczowe dla zmniejszenia skali redysponowania jest wdrożenie drugiego etapu reformy rynku bilansującego, które nastąpiło 14 czerwca 2025 r. Reforma zmieniła strukturę rynku bilansującego, wprowadziła 15-minutowe okresy rozliczeniowe, a także objęła wdrożenie zachęt cenowych sprzyjających bilansowaniu KSE oraz wspierających wejście na rynek nowych uczestników.

URE wskazuje, że w celu ograniczenia skali redysponowania potrzebny jest także rozwój sieci dystrybucyjnych wszystkich napięć w celu zwiększenia ich potencjału do obsługi OZE, a także przyłączania magazynów energii oraz stacji ładowania samochodów elektrycznych.

Regulator podkreśla również potrzebę kontynuacji prac nad ustaleniem katalogu usług elastyczności, a także wprowadzeniem go do rozporządzenia wykonawczego oraz IRiESP i IRiESD. W raporcie zwrócono ponadto uwagę na konieczność usprawnienia systemów informatycznych wspierających działalność OSD, w tym wspomagających decyzje o zakupie usług elastyczności.
.

.

Rekompensaty dla wytwórców za utraconą generację

Operatorom odnawialnych źródeł energii, których praca jest redukowana na skutek redysponowania zlecanego przez PSE, co do zasady przysługuje rekompensata za utracone przychody ze sprzedaży energii. Prawa do rekompensaty nie ma jednak, gdy rynkowe ceny energii w Polsce spadają poniżej zera, a takich przypadków w okresie wzmożonej generacji z OZE jest coraz więcej.

Więcej o mechanizmie redysponowania i rekompensat w artykule: PSE wyłącza coraz więcej fotowoltaiki. Rekompensatę dostaną nieliczni.

Piotr Pająk

piotr.pajak@gramwzielone.pl

© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.