50% dotacji na nowe moce do spółdzielni – nie płać za prąd, energia zostaje lokalnie i jest „Niezależna”

W drugiej części rozmowy Maciej Wiśniewski, założyciel Fundacji PIRE, przybliża, jak w praktyce funkcjonuje spółdzielnia energetyczna. Opowiada o trzech rodzajach uczestników oraz o tym, jak Fundacja współpracuje z każdym z nich, aby zapewnić przewidywalne rachunki, efektywne wykorzystanie własnej energii i stabilne przychody z instalacji OZE. Wyjaśnia też, jak krok po kroku przygotowywany jest projekt techniczny i finansowy, zanim popłynie pierwsza kilowatogodzina.

W poprzedniej rozmowie mówił Pan o innowacyjnym podejściu do tworzenia spółdzielni i o specyficznej roli „zakładu energetycznego”. Zostały nam trzy rodzaje podmiotów: Konsument, Prosument i Producent. Jak Fundacja PIRE pracuje z każdą z tych grup?

Maciej Wiśniewski, Fundacja PIRE: Na początek ważne zastrzeżenie: ten podział nie wynika z żadnej ustawy. To nasze wewnętrzne, operacyjne definicje – przyjęte wyłącznie dla przejrzystości rozliczeń wewnątrz spółdzielni. Tego konkretnego rozpisania ról nie znajdą Państwo w przepisach; to rozwiązanie dla spółdzielnia pod szyldem „Niezależna Energia”, które pozwala każdemu kandydatowi jeszcze przed przystąpieniem dokładnie zobaczyć, jakie ma korzyści i na czym polega jego rola. Dlatego zaczynamy od prostych definicji i jasnych danych, które przedstawiamy potencjalnym członkom spółdzielni – tak, aby każdy mógł dołączyć na własnych warunkach, które wynikają z jego potrzeb oraz możliwości.

• Konsument – odbiorca rozliczany w swoim PPE (Punkt Poboru Energii), korzystający z energii wspólnoty na przewidywalnych, z góry opisanych zasadach.
• Prosument – łączy w jednym PPE wytwarzanie i zużycie; rozliczamy go tak, by w pierwszej kolejności wykorzystał własną produkcję, a ewentualne nadwyżki lub niedobory bilansujemy we wspólnocie.
• Producent – wytwórca energii z OZE, który dostarcza ją do wspólnego bilansu spółdzielni na uzgodnionych warunkach.

Wszystkie te trzy rodzaje podmiotów wewnątrz spółdzielni będą ze sobą współpracować. Im więcej będzie członków o zróżnicowanych profilach zużycia i produkcji, tym łatwiej zbilansujemy energię w czasie i tym korzystniejsze warunki osiągnie cała społeczność. Dla każdego z członków mamy przygotowane informacje w formie pakietów członkowskich.

Na czym polega każdy z pakietów członkowskich i jaka jest ich rola w praktyce?

Pakiet Producenta zapewnia właścicielom i przyszłym inwestorom w instalacje OZE stabilny, długoterminowy zbyt energii elektrycznej. W jego ramach cena odkupu oraz okres odbioru ustalane są z góry – najczęściej na 24-36 miesięcy (istnieje możliwość negocjacji ceny na okres do 10 lat) – co przekłada się na przewidywalny strumień przychodów i mniejsze ryzyko wahań rynkowych. Odbiór energii realizowany jest w ramach wspólnoty, dzięki czemu sprzedaż pozostaje nieprzerwana w oparciu o rozproszony zróżnicowany profil zużycia spółdzielców. Farma czy to fotowoltaiczna czy wiatrowa, może zostać nabyta przez spółdzielnię energetyczną na etapie projektu lub jako już funkcjonująca instalacja, ale to wymaga dokładnych ustaleń i negocjacji między spółdzielnią a inwestorem.

Do programu mogą dołączyć wytwórcy w każdej skali – od mikroinstalacji po większe źródła – pod warunkiem spełnienia wymogów dopasowania do możliwości całej wspólnoty. Jako dodatkowy element korzystny dla producentów jest informacja, że w przyszłości projektowane są zmiany legislacyjne wprowadzające zakaz wyłączeń dla farm fotowoltaicznych i wiatrowych dostarczających energię do spółdzielni energetycznej.

Pakiet Konsumenta jest dla odbiorców, którzy chcą od razu korzystać z niższych i bardziej przewidywalnych stawek, bez konieczności montażu OZE. Dążymy do cen konkurencyjnych względem sprzedawców energii standardowych taryf i cen rynkowych. W każdym momencie pomagamy przejść w status Prosumenta – na przykład poprzez udostępnienie dachu lub gruntu pod instalację. W tym modelu mamy specjalną ofertę przeznaczoną dla członków spółdzileni oraz wspólnot mieszkaniowych.

Pakiet Prosumenta łączy autokonsumpcję z lokalnym rozliczaniem różnic: najpierw zużywasz własny prąd, a dopiero nadwyżki lub niedobory bilansujemy we wspólnocie. Wspieramy dobór technologii, pozyskanie dotacji i finansowanie.

Docelowo najlepiej byłoby, żeby każda spółdzielnia na starcie mogła oferować dedykowaną dotację na budowę własnych, niezależnych źródeł. To jednak stanie się realne dopiero wtedy, gdy spółdzielnia będzie działała i rozliczała się w sposób przejrzysty – instytucje finansujące oczekują podmiotu bankowalnego i przewidywalnego, niezależnie od tego, czy środki pochodzą z Polski, czy bezpośrednio z UE. Dlatego już teraz budujemy moce w trybie „przedspółdzielczym”.

Jakie konkretne rozwiązania technologiczne oferujecie prosumentom w ramach jednej, spójnej ścieżki wdrożeniowej?

Zasada jest prosta: budujemy długofalową relację między spółdzielcami, Fundacją a przyszłymi członkami spółdzielni, tak by każdy miał konkretną informację, na co umawia się w ramach funkcjonowania jako spółdzielca. Jako Fundacja PIRE mamy doświadczenie poparte referencjami z projektów dla gmin i firm, w których nadzorowaliśmy inwestycje w odnawialne źródła energii o łącznej wartości ponad 40 mln zł, więc dobór technologii nie jest u nas marketingiem, lecz decyzją opartą na danych i doświadczeniu. Dlatego dobieramy wyłącznie technologie sprawdzone, nowoczesne i optymalne kosztowo.

Do obsługi każdego potencjalnego członka spółdzielni wypracowaliśmy jedną, spójną ścieżkę. Analizujemy PPE, tworzymy projekt instalacji OZE, szukamy odpowiedniego finansowania, prowadzimy nadzór nad realizacją oraz – co jest jednym z najważniejszych elementów – zajmujemy się monitoringiem i serwisem. Każda anomalia w pracy instalacji burzy naszą koncepcję spółdzielni, bo np. przewidywaliśmy produkcję roczną na poziomie 20 000 kWh, a klient wyprodukował tylko 10 000 kWh.

Na czym polega zebranie danych?

Zaczynamy od zebrania godzinowego profilu zużycia energii elektrycznej oraz – co uważamy za nowatorskie podejście przy tworzeniu spółdzielni energetycznych – analizujemy też potrzeby cieplne budynków, sprawdzamy warunki techniczne przyłączenia i wymagania formalne. Na tej podstawie powstaje projekt całego układu: źródeł wytwarzania, magazynowania, sterowania oraz zabezpieczeń. Równolegle planujemy posadowienie konstrukcji na dachu, gruncie lub nad miejscem postojowym, a także kompletny system pomiarów i monitoringu, bo bez przejrzystych danych nie ma uczciwych rozliczeń we wspólnocie.

Czyli projektujecie np. budowę biogazowni?

W naszych projektach przewidujemy oczywiście też na pewnym etapie rozwoju każdej spółdzielni możliwość budowy biogazowni –  szczególnie, że właściwy regionalnie operator energetyczny nie ma prawa odmówić warunków przyłączenia tego typu instalacji do spółdzielni. Do produkcji energii elektrycznej z gazów odnawialnych mamy rozwiązania podobne, a w warstwie inwestycyjnej dużo tańsze, a przede wszystkim z uproszczoną ścieżką dokumentacyjną i decyzyjną.

W warstwie wytwarzania rekomendujemy przede wszystkim fotowoltaikę. To naszym zdaniem najbardziej przewidywalne inwestycje, a kosztowo – najtańsze rozwiązanie. Projektując, wykorzystujemy głównie istniejącą niewykorzystaną infrastrukturę – dachy, konstrukcje naziemne w wolnych przestrzeniach lub w formie zadaszeń nad samochodami(carporty) – a tam, gdzie liczy się również estetyka i funkcja ogrodzenia, wykorzystujemy rozwiązania zintegrowane z płotem.

W wymagających lokalizacjach dobieramy moduły z powłoką samoczyszczącą, które w sprzyjających warunkach pozwalają uzyskać wyraźnie lepszą produkcję. Jeśli warunki wietrzne to uzasadniają, uzupełniamy system o niewielkie turbiny wiatrowe. Po stronie ciepła projektujemy układy oparte na pompach ciepła, a gdy wymaga tego budynek lub lokalna infrastruktura – konfiguracje hybrydowe ze źródłem szczytowym, na przykład z kotłem na pellet albo z przyłączem do biometanu czy biogazu płynnego.

Komfort i efektywność poprawiamy także poprzez modernizacje instalacji niskotemperaturowych, w tym z wykorzystaniem mat kapilarnych. Kluczowym elementem są magazyny energii, które pozwalają przenosić nadwyżki produkcji na godziny największego zapotrzebowania, oraz system zarządzania energią w budynku, który koordynuje pracę urządzeń tak, aby jak najwięcej wyprodukowanej energii zostało zużyte na miejscu. Tam, gdzie własny dach lub działka są ograniczeniem, włączamy modele oparte na wynajmie powierzchni „od sąsiada” pod instalacje wspólnotowe, aby każdy mógł realnie skorzystać.

Oszczędności biorą się z maksymalizacji zużycia własnej energii oraz przesuwania pracy urządzeń na czas produkcji w spółdzielni, z wykorzystania własnego prądu do zasilania urządzeń grzewczych oraz z efektu skali w spółdzielni – wspólnych zakupów, ujednoliconego serwisu i jednolitych zasad rozliczeń.

Zanim wybierzemy konkretną konfigurację, porównujemy kilka wariantów pracy instalacji w ujęciu dobowym i rocznym i stawiamy na rozwiązanie, które zapewnia najniższy realny koszt energii w całym okresie użytkowania. Sprzęt dobieramy z listy sprawdzonych producentów, zwracając uwagę na jakość serwisu w regionie, zakres i długość gwarancji, historię awaryjności oraz zgodność z wymaganiami operatora sieci i normami bezpieczeństwa.

Projekt uznajemy za zakończony dopiero wtedy, gdy instalacja w pomiarach potwierdzi to, co zapisaliśmy w projekcie. Wykonujemy testy powykonawcze, konfigurujemy sterowanie, szkolimy użytkowników i uruchamiamy monitoring dostępny on‑line. Od pierwszego dnia członek spółdzielni widzi w panelu produkcję, zużycie i pracę magazynu, a rozliczamy się z rzeczywistego wyniku. Dzięki temu efekt jest przewidywalny, ryzyka opisane z wyprzedzeniem, a korzyści mierzalne na rachunkach – i właśnie dlatego proponujemy tę ścieżkę.

Co w praktyce oznacza wsparcie Fundacji PIRE i jakie źródła finansowania obejmuje?

PIRE Energy Green Fund to nasz pomysł na zebranie w jednym miejscu informacji o wszelkich możliwych źródłach finansowania dla społeczności energetycznych. Łączymy w niej trzy nurty: środki bezzwrotne, instrumenty zwrotne oraz przychody i oszczędności generowane przez samą spółdzielnię. Kluczowa jest jednak kolejność. Dotacje na rozwój spółdzielni energetycznych realnie trafiają do podmiotów, które już istnieją, mają członków, regularne przychody z energii, przejrzyste rozliczenia i spełniają wymogi formalne – innymi słowy są bankowalne. Dlatego zaczynamy od budowania spółdzielni tu i teraz: uruchamiamy portfel PPE, pierwsze projekty OZE, wspólne zakupy i lokalne bilansowanie. To od razu tworzy strumień korzyści, budując nowe moce opierające się na 50-procentowej dotacji, a jednocześnie w naturalny sposób przygotowuje nas do sięgania po większe finansowanie zewnętrzne, gdy pojawią się nabory.

Czy to znaczy, że trzeba czekać na dotacje, żeby rozpocząć działania?

Nie. Ten model spina się także bez grantów, bo opiera się na efekcie skali, autokonsumpcji, bardziej przewidywalnych cenach w ramach wspólnoty oraz lepszym dopasowaniu produkcji do zużycia. Dodajmy do tego przychody z wynajmu dachów i gruntów, oszczędności dzięki magazynom energii i elastycznemu zarządzaniu popytem – i mamy zdrowy biznes, który broni się ekonomicznie od pierwszych kroków. Dotacje, gdy przyjdą, przyspieszają rozwój, zwiększają skalę i obniżają koszty kapitału, ale nie są warunkiem koniecznym, aby wspólnota zaczęła realnie zyskiwać.

Jakie źródła finansowania obejmuje PIRE Green Fund w praktyce?

W warstwie bezzwrotnej są to dotacje do 50% wartości inwestycji, ponieważ pracujemy na programach krajowych i regionalnych oraz środkach europejskich uruchamianych cyklicznie dla projektów OZE, efektywności energetycznej i infrastruktury lokalnej takich jak Grant OZE, Energia dla Wsi itp.

W warstwie zwrotnej korzystamy z preferencyjnych pożyczek, leasingu i kredytu inwestycyjnego, dobierając strukturę tak, aby współgrała z przepływami pieniężnymi spółdzielni. Trzecim nurtem są przychody i oszczędności samej wspólnoty: sprzedaż i rozliczanie energii wewnątrz grupy, monetyzacja nadwyżek, oszczędności z autokonsumpcji i magazynowania oraz czynsze z dzierżawy powierzchni pod OZE. Właśnie dlatego najważniejsze jest, by zacząć budowę już dziś – bo to operacyjne „tu i teraz” tworzy bankowalność projektów dla spółdzielni, bez której żaden duży program rozwojowy nie zadziała.

Kto może dołączyć i jak wygląda profil uczestnika w grupie spółdzielni energetycznych „Niezależna Energia”?

Każda osoba fizyczna, firma czy jednostka samorządowa, która ma PPE na terenie wiejskim lub wiejsko-miejskim. Zakres jest na tyle szeroki, że obejmuje praktycznie wszystkie grupy społeczne i przedsiębiorców – rolników, firmy, właścicieli farm fotowoltaicznych, wiatrowych, posiadaczy instalacji na nowych zasadach po 2022 r., czyli wszystkich, którzy dysponują możliwościami przyłączeniowymi.

Na etapie diagnozy ustalamy, czy dana osoba lub organizacja zmierza do pełnej samowystarczalności, czy interesuje ją głównie tańszy zakup energii, czy też – obok samowystarczalności – chce uzyskiwać pasywny dochód dzięki sprzedaży i magazynowaniu energii w ramach spółdzielni. Jeśli w danym momencie gmina nie osiąga samowystarczalności albo nie ma gotowego modelu inwestycyjnego, łączymy projekty w model usługowy z ratami miesięcznymi: klient spłaca instalację w czasie, a my zapewniamy montaż i serwis.

Jak przygotowujecie projekt technicznie i biznesowo, zanim pojawi się pierwsza kilowatogodzina?

Zaczynamy od agregacji przyłączy czyli zbieramy dane z PPE, moc zamówioną, roczne zużycie, profile dobowo‑godzinowe i ograniczenia sieciowe. Potem wykonujemy inwentaryzację OZE – istniejących farm PV i turbin wiatrowych, instalacji prosumenckich i magazynów energii – oraz katalogujemy projekty w przygotowaniu. Analizujemy potencjał nowych lokalizacji, zwłaszcza dachów i gruntów do dzierżawy, weryfikujemy parametry techniczne, miejscowe plany i dostęp do sieci. Na tej podstawie układamy portfel inwestycji i harmonogram przyłączeń, tak aby jak najszybciej osiągnąć lokalny efekt skali.

Co wyróżnia spółdzielnie energetyczne z grupy „Niezależna Energia” na tle klasycznych modeli i jak można zacząć w swojej gminie budowę spółdzielni tego typu?

Naszą praktyką jest zasada „lokalna najpierw”: energia wytwarzana na miejscu w pierwszej kolejności zasila mieszkańców, firmy i instytucje tej społeczności. Wartość z energii zostaje więc w regionie, a korzyści rozkładają się szerzej.

Start jest prosty: gdy co najmniej 30 osób lub podmiotów wypełni krótką deklarację w formularzu, przyjedziemy w dowolne miejsce w Polsce, przeprowadzimy spotkanie uruchamiające, potwierdzimy skład założycielski i harmonogram, dopasujemy model działania (Konsument, Prosument, Producent), zweryfikujemy profil zużycia i potencjał OZE, dobierzemy finansowanie – w tym dotacje, bank i PIRE Energy Green Fund – oraz ustalimy zasady rozliczeń.

Formularz znajdą Państwo tutaj>>>

Zachęcam do wypełnienia go już dziś. Pomożemy w lokalnej rekrutacji członków i komunikacji, aby jak najszybciej osiągnąć wymagany próg i wystartować ze spółdzielnią

Jakie są główne korzyści współpracy z Fundacją PIRE przy tworzeniu społeczności energetycznej?

Najważniejsze są trzy. Po pierwsze, kompleksowe wsparcie – dostęp do szerokiego wachlarza dotacji, pożyczek i instrumentów rynkowych w jednym miejscu, co realnie upraszcza proces inwestycyjny. Po drugie, optymalizacja kosztów – dzięki łączeniu różnych form finansowania minimalizujemy wkład własny i obniżamy całkowity koszt projektu. Po trzecie, wzrost rentowności – dodatkowe źródła dochodu, jak wynajem dachów i gruntów, przyspieszają zwrot, a elastyczne zarządzanie energią poprawia wynik ekonomiczny w skali całej społeczności. Pomaga nam w tym narzędzie PIRE Energy Green Fund, które, oferując tak duże 50-procentowe dofinansowanie, staje się konkretnym wsparciem w rozwoju spółdzielni, przyspiesza lokalną transformację i wzmacnia niezależność energetyczną.

Zastrzeżenie: programy, budżety, intensywności wsparcia i terminy naborów mogą się zmieniać. Szczegółowe parametry – w tym ceny energii, okresy kontraktów i poziomy oszczędności – zawsze doprecyzowujemy na etapie oferty i umowy dla danej społeczności.

Fundacja Polski Instytut Rozwiązań Energooszczędnych (Fundacja PIRE)
ul. Włodka 16F, 86-300 Grudziądz
NIP: 8762496676
Strona internetowa: fundacjapire.pl
E-mail: m.wisniewski@fundacjapire.pl
Telefon: 453 025 946

Formularz formularz uczestnictwa dostępny jest tutaj>>>