Strefa Czystego Transportu w Krakowie. Dlaczego diesle nie wjadą do centrum?

Stolica Małopolski robi kolejne podejście do wprowadzenia Strefy Czystego Transportu. Od początku przyszłego roku w Krakowie będzie działać druga w Polsce – po Warszawie – strefa ograniczająca ruch starych pojazdów na obszarze miejskim.

Od 1 stycznia 2026 r. strefa obejmie obszar wewnątrz IV obwodnicy miasta i ma stanowić kluczowy krok w walce z zanieczyszczeniem powietrza w stolicy Małopolski.Zarząd Transportu Publicznego w Krakowie wyjaśnia, jakie normy emisji i roczniki pojazdów zostały wybrane jako graniczne w ramach strefy i dlaczego.

Wymogi techniczne dla pojazdów

Wjazd do SCT obejmującej mniej więcej połowę powierzchni miasta będzie możliwy tylko dla pojazdów spełniających określone normy emisji spalin:

REKLAMA

Samochody osobowe i dostawcze do 3,5 tony:

• benzynowe: norma Euro 4 lub nowsza (rok produkcji 2005 lub późniejszy),
• z silnikiem Diesla: norma Euro 6 lub nowsza (od 2014 roku wzwyż).

Pojazdy powyżej 3,5 tony (ciężarówki, autobusy):

• benzynowe: minimum Euro 4 (od 2005),
• diesle: minimum Euro 6 (od 2012).

Pojazdy zarejestrowane w Polsce, które spełniają te wymogi, zostaną automatycznie uznane za uprawnione do poruszania się po strefie.

Zwolnienia dla mieszkańców i innych użytkowników

Zgodnie z zapowiedzią prezydenta Krakowa, Aleksandra Miszalskiego, bezterminowe zwolnienie z wymogów SCT otrzymają mieszkańcy miasta, którzy są właścicielami, współwłaścicielami lub użytkownikami długoterminowymi pojazdów (np. leasing, najem). Warunkiem będzie wcześniejsza rejestracja pojazdu w systemie Zarządu Transportu Publicznego (ZTP). Zwolnienie dotyczy tylko pojazdów zakupionych przed datą wejścia w życie uchwały.

Zwolnienia obejmą również:

• pojazdy osób z niepełnosprawnościami (na podstawie karty parkingowej),
• pojazdy dowożące pacjentów do placówek medycznych w SCT (po wcześniejszym zgłoszeniu),
• pojazdy specjalistyczne i techniczne (np. maszyny budowlane, kampery),
• pojazdy zabytkowe.

Opłaty dla niespełniających wymagań

Dla kierowców spoza Krakowa, którzy będą chcieli wjechać do SCT pojazdem niespełniającym wymaganych norm, przewidziano możliwość wykupienia tymczasowego dostępu. Przez pierwsze trzy lata (2026–2028) będą obowiązywać opłaty:

• 2,50 zł za godzinę,
• 5 zł za dzień w 2026 r., 15 zł w 2027 r.,
• abonament miesięczny: 100 zł (2026), 250 zł (2027), 500 zł (2028).

Dodatkowo, wszystkie pojazdy zarejestrowane poza granicami Polski będą musiały być zgłoszone przed pierwszym wjazdem do strefy.

REKLAMA

Dlaczego takie normy? Wyjaśnienia ZTP

Zarząd Transportu Publicznego w Krakowie podkreśla, że wybór norm emisji oparto na rzeczywistych pomiarach z lat 2019 i 2021, obejmujących łącznie około 200 tys. pojazdów. Analizy wykazały, że największym źródłem emisji tlenków azotu (NOx) są starsze samochody z silnikami Diesla.

Według danych:

• diesle niespełniające normy Euro 5 stanowiły 17% pojazdów, ale odpowiadały za 40% emisji NOx,
• diesle starsze niż Euro 6 to 26% ruchu, ale aż 59% emisji,
• pojazdy benzynowe miały znacznie mniejszy udział w emisji tych zanieczyszczeń.

Dane pokazują też, że emisja NOx z pojazdów zgodnych z normą Euro 6d (od 2021 r.) jest niemal 17 razy niższa niż z tych spełniających Euro 4 i Euro 5.

Efekty dla zdrowia i środowiska

Władze miasta przewidują, że dzięki SCT emisja tlenków azotu w Krakowie zmniejszy się o 45% do 2030 r. w porównaniu z rokiem 2024. Oczekuje się, że przełoży się to na poprawę zdrowia mieszkańców – m.in. mniej przypadków astmy, zapalenia oskrzeli czy alergii. Zmniejszenie liczby hospitalizacji związanych z chorobami układu oddechowego może sięgnąć 30%.

Szacowane oszczędności zdrowotne i ekonomiczne na jednego mieszkańca mogą wynieść nawet 1500 zł rocznie – uwzględniając m.in. wydatki na leki, wizyty lekarskie i zwolnienia chorobowe.

Kraków w ślad za europejskimi miastami

Wprowadzenie Strefy Czystego Transportu to część szerszej strategii Krakowa mającej na celu poprawę jakości życia mieszkańców. Stolica Małopolski dołącza tym samym do grona europejskich miast, które wprowadzają podobne rozwiązania, oparte na danych naukowych i trosce o środowisko.

Kiedy SCT będzie obowiązkowa w innych polskich miastach?

Pod koniec 2024 r. podpisano nowelizację ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych, której projekt przygotowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Dla miast z liczbą mieszkańców powyżej 100 tys. wprowadziła ona obowiązek ustanawiania stref czystego transportu, jeśli przekroczony w nich zostanie dopuszczalny poziom stężenia dwutlenku azotu (NO2) w powietrzu. Granice stref czystego transportu będą określać samorządy.

Pierwsza w Polsce strefa czystego transportu działa od 1 lipca 2024 r. w Warszawie. Więcej na ten temat w artykule: Strefa Czystego Transportu powstała w Warszawie.