Co Polacy wiedzą o smogu?

Smog od lat pozostaje jednym z najpoważniejszych problemów środowiskowych w Polsce. Jak wykazało ostatnie badanie, zdecydowana większość Polaków (87%) zdaje sobie sprawę ze szkodliwości zanieczyszczonego powietrza. Ponad dwie trzecie ankietowanych deklaruje, że oni sami lub ich bliscy doświadczyli problemów zdrowotnych spowodowanych smogiem. Wśród najczęściej wymienianych dolegliwości znajdują się problemy z układem oddechowym oraz choroby sercowo-naczyniowe.

Badanie przeprowadzone przez Fundację More in Common Polska we współpracy z Polskim Alarmem Smogowym (PAS) i agencją Profeina pokazuje, że świadomość skutków oddychania zanieczyszczonym powietrzem jest dziś powszechna, niezależnie od wieku, płci czy miejsca zamieszkania.

Wyniki największego badania o smogu

Raport „Pełną piersią? Polki i Polacy o smogu i jakości powietrza” został przygotowany na podstawie badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych wiosną 2024 r. przez Fundację More in Common Polska, PAS i agencję Profeina. Jak podkreślają twórcy zestawienia, jest to największe jak dotąd opracowanie dotyczące opinii i postaw Polek i Polaków wobec jakości powietrza.

REKLAMA

Analiza pokazuje, że po ponad dekadzie działań antysmogowych temat ten nadal pozostaje żywy w świadomości społecznej, a Polacy dostrzegają zarówno pierwsze efekty wprowadzanych rozwiązań, jak i konieczność intensyfikacji działań.

Oczekiwania wobec władz

Połowa respondentów uważa, że działania państwa w walce ze smogiem są niewystarczające. Polacy oczekują większego wsparcia w wymianie starych pieców, termomodernizacji domów oraz rozwoju transportu publicznego.

Problem zanieczyszczeń powietrza jest szczególnie wyraźny w dużych aglomeracjach. W Krakowie, Katowicach czy Wrocławiu smog został uznany za jedno z najpoważniejszych wyzwań lokalnych. Jednocześnie badanie zwraca uwagę, że równie dotknięte problemem są mniejsze miejscowości i wsie, gdzie dominuje ogrzewanie węglem i drewnem przy użyciu starych kotłów.

Źródła zanieczyszczeń

Dane Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) pokazują, że aż 85% emisji pyłów PM2.5 w Polsce pochodzi z domowych źródeł ogrzewania. W mniejszych miejscowościach głównym problemem są kopciuchy, czyli stare piece węglowe i kotły na drewno. W dużych miastach dodatkowym źródłem zanieczyszczeń są spaliny samochodowe, szczególnie tlenki azotu.

Poprawa jakości powietrza – fakty i liczby

Według Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w latach 2015–2024 średnioroczne stężenie pyłów PM2.5 spadło w Polsce o 35%. Wprowadzone uchwały antysmogowe obowiązują obecnie w 14 z 16 województw, obejmując ponad 93% mieszkańców kraju. Od lipca 2024 roku w Warszawie działa również pierwsza w Polsce strefa czystego transportu.

Jak wyliczono w raporcie, program Czyste Powietrze pozwolił na wymianę miliona pieców w ciągu siedmiu lat. Dzięki temu w najbardziej zanieczyszczonych miastach znacząco zmniejszyła się liczba dni smogowych. W Rybniku spadła ona ze 134 w 2014 r. do 23 w 2024, a w Krakowie – ze 137 do 32.

REKLAMA

Mimo postępów, ponad 2 mln domów w Polsce wciąż ogrzewanych jest starymi piecami, a podobna liczba budynków pozostaje bez termomodernizacji. Jak podano w raporcie, każdego roku z powodu oddychania zanieczyszczonym powietrzem w Polsce przedwcześnie umiera ponad 40 tys. osób.

Nastroje społeczne i emocje

Choć problem smogu nie wywołuje dziś masowych demonstracji, nadal budzi silne emocje. Osoby oceniające jakość powietrza w swojej okolicy jako złą lub bardzo złą – 23% badanych – najczęściej wskazują na obawę o zdrowie, poczucie bezsilności i złość wobec władz.

Mimo różnic społecznych i politycznych, Polaków łączy przekonanie o konieczności poprawy jakości powietrza. Badani wyrażają wysokie poparcie dla inwestycji w transport publiczny oraz rozwój infrastruktury rowerowej. W obu przypadkach poparcie oscyluje między 70 a 90%.

Jak oceniamy działania antysmogowe?

Zdania na temat poprawy jakości powietrza w ostatnich latach są podzielone. 37% badanych zauważa poprawę, 41% nie dostrzega żadnych zmian, a 16% uważa, że sytuacja się pogorszyła.

Ogólna ocena działań władz jest krytyczna – połowa Polaków uważa, że rząd i samorządy robią za mało, by poprawić jakość powietrza. Jedynie co trzecia osoba uważa, że podejmowane działania są wystarczające.

Czyste powietrze jako nowy standard

Raport wskazuje, że czyste powietrze staje się dla Polaków standardem cywilizacyjnym. Większość badanych chce widzieć konkretne efekty działań antysmogowych – zarówno lokalnie, jak i w skali kraju.

Polacy podkreślają, że dopłaty do wymiany pieców czy sprawnie działający transport publiczny są najlepszą zachętą do rezygnacji z paliw kopalnych i samochodów. W perspektywie społecznej czyste powietrze postrzegane jest dziś jako element lepszej jakości życia i zdrowia.

Najważniejsze dane z raportu

• 87% Polaków wie o szkodliwości zanieczyszczonego powietrza.
• 67% ankietowanych deklaruje dolegliwości zdrowotne swoje lub bliskich spowodowane smogiem.
• 85% emisji PM2.5 w Polsce pochodzi z domowych źródeł ogrzewania.
• 40 tys. osób rocznie umiera przedwcześnie z powodu smogu.
• 1 mln pieców wymieniono w ramach programu Czyste Powietrze.
• 93% mieszkańców kraju objętych jest uchwałami antysmogowymi.
• 35% spadku średniorocznego stężenia pyłów PM2.5 w latach 2015–2024.
• 23% badanych ocenia powietrze w swojej okolicy jako złe lub bardzo złe.
• Połowa respondentów uważa, że działania państwa są niewystarczające.