Wymiana kopciuchów w Polsce w obecnym tempie zajmie 30 lat. Apel do premiera

Organizacje samorządowe reprezentujące ponad tysiąc gmin skierowały do Prezesa Rady Ministrów apel o wprowadzenie skutecznych rozwiązań finansowych wspierających wymianę przestarzałych kotłów grzewczych i ocieplanie budynków. Wskazały, że konieczne jest szybkie usprawnienie programu Czyste Powietrze i wznowienie wsparcia dla budynków wielorodzinnych.

Samorządy podkreśliły, że od wielu lat prowadzą działania na rzecz poprawy jakości powietrza, dzięki czemu część miejscowości już odnotowała widoczną poprawę. Jednocześnie zaznaczyły, że Polska nadal należy do krajów o najwyższym poziomie zanieczyszczenia w Europie, a – jak wskazuje Polski Alarm Smogowy – około 40 tys. osób rocznie umiera przedwcześnie z powodu smogu.

Samorządowcy zwrócili uwagę, że działania te są niezbędne, ponieważ – jak podkreślili – walczą o zdrowie mieszkańców, ich bezpieczeństwo energetyczne oraz ograniczenie kosztów ogrzewania.

REKLAMA

Apel podpisało sześć organizacji samorządowych, w tym Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych, Związek Miast Polskich, Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski, Stowarzyszenie Metropolia Krakowska oraz Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce.

Miliony przestarzałych pieców nadal w użyciu

Jak podkreśla Polski Alarm Smogowy (PAS), Polska pozostaje jednym z najbardziej zanieczyszczonych państw w Europie, a według danych przytaczanych przez PAS każdego roku około 40 tys. osób umiera przedwcześnie z powodu smogu. W kraju wciąż funkcjonuje około 2,7 mln przestarzałych kotłów w domach jednorodzinnych i blisko pół miliona w mieszkaniach w budynkach wielorodzinnych.

Samorządy zaznaczyły, że modernizacja przestarzałych instalacji oraz poprawa efektywności energetycznej budynków są niezbędne zarówno dla zdrowia mieszkańców, jak i w celu ochrony gospodarstw domowych przed rosnącymi kosztami ogrzewania.

Wskazały również, że potrzeba ta staje się jeszcze bardziej pilna w związku z planowanym wdrożeniem systemu ETS2, który może obciążyć domowe budżety dodatkowymi kosztami.

Kryzys zaufania do programu Czyste Powietrze

Samorządy są zaniepokojone gwałtownym spadkiem liczby wniosków o dofinansowanie z programu Czyste Powietrze. W nowej odsłonie programu wpływa ich czterokrotnie mniej niż przed czasowym zawieszeniem. Samorządowcy wskazują, że mieszkańcy mają trudności z nadmierną biurokracją, różną interpretacją przepisów przez wojewódzkie fundusze, wielomiesięcznymi opóźnieniami w wypłatach oraz skomplikowanymi zasadami przyznawania wsparcia.

Przedstawiciele samorządów zwracają uwagę, że takie problemy doprowadziły do utraty zaufania do programu wśród mieszkańców, którzy obawiają się nieotrzymania dotacji lub długiego oczekiwania na jej wypłatę.

Według analizy Polskiego Alarmu Smogowego, utrzymanie obecnego tempa składania wniosków oznaczałoby, że wymiana 2,5 mln kopciuchów potrwa ponad trzy dekady.

REKLAMA

Trudności osób o niskich dochodach

W przesłanym apelu samorządowcy podkreślają również, że w praktyce osoby o niższych dochodach mają bardzo ograniczony dostęp do programu. Zwracają uwagę, że wielu mieszkańców nie stać na sfinansowanie inwestycji z własnych środków, nawet z obietnicą późniejszego zwrotu. Mechanizm prefinansowania – który miał ułatwiać realizację takich przedsięwzięć – nie funkcjonuje sprawnie, ponieważ część firm obawia się braku terminowych płatności.

Zagrożona rola ekodoradców

Wiele gmin informuje, że zatrudniało ekodoradców odpowiedzialnych za wspieranie mieszkańców w procesach termomodernizacji. Obecnie pojawiają się obawy, że słabe funkcjonowanie programu zmusi samorządy do rezygnacji z tych stanowisk, co mogłoby znacząco spowolnić działania na rzecz poprawy jakości powietrza.

Postulaty samorządów

Autorzy apelu podkreślili, że w obliczu kryzysu energetycznego sprawnie działające programy termomodernizacji są kluczowe dla ochrony gospodarstw domowych przed wysokimi kosztami energii. Zwrócili również uwagę, że obowiązek realizacji działań antysmogowych wynika z Programów Ochrony Powietrza, z których samorządy są rozliczane m.in. przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska i Najwyższą Izbę Kontroli.

W apelu skierowanym do rządu samorządy domagają się m.in.:

• ograniczenia biurokracji i przyspieszenia procedur,
• ujednolicenia zasad w całym kraju,
• pełnej informatyzacji programu,
• odblokowania mechanizmów finansowych umożliwiających dostęp do wsparcia osobom o niższych dochodach,
• zwiększenia zaufania mieszkańców do programu.

Ograniczony dostęp do wsparcia dla budynków wielorodzinnych

W apelu podkreślono, że termomodernizacja budynków wielorodzinnych była dotychczas możliwa dzięki Funduszowi Termomodernizacji i Remontów oraz programowi Ciepłe Mieszkanie. Oba te instrumenty są obecnie zawieszone, a żaden program rządowy nie zapewnia wsparcia na wymianę starych pieców na paliwa stałe czy ocieplanie budynków wielorodzinnych. Samorządy zwróciły uwagę, że w praktyce oznacza to pozostawienie właścicieli mieszkań w takich budynkach bez żadnej formy pomocy.

Oczekiwane korzyści zdrowotne i energetyczne

Według PAS sprawnie działające programy termomodernizacji mogą istotnie wpłynąć na zdrowie publiczne. Pełna realizacja działań mogłaby zmniejszyć liczbę przedwczesnych zgonów nawet o ponad 20 tys. rocznie, a także obniżyć rachunki za ogrzewanie gospodarstw domowych o połowę.

Celem programu Czyste Powietrze  jest redukcja zużycia energii o około 40 TWh, co odpowiada 5,5 mln ton węgla lub 4 mld m3 gazu ziemnego. Samorządy podkreślają, że osiągnięcie tych rezultatów będzie możliwe jedynie wówczas, gdy rząd zapewni sprawne i stabilne funkcjonowanie systemów wsparcia.